Raphael Kühner, Bernhard Gerth, Ausführliche Grammatik der griechischen Sprache
Ildar Ibraguimov, Ed.

Es ist eine Eigentümlichkeit der griechischen Sprache, dass sie in der Konstruktion des Infinitivs und, wie wir später sehen werden, auch in anderen Fällen die persönliche Konstruktion statt der unpersönlichen zu gebrauchen liebt, indem das Objekt des regierenden Verbs zum Subjekte erhoben und die prädikativen Bestimmungen auf dieses Subjekt bezogen und der Form desselben angepasst werden. Durch diese Konstruktion wird eine lebendige Einheit des Satzes hervorgebracht. Dieselbe findet in folgenden Fällen statt.

a) Bei λέγεται, ἀγγέλλεται, ὁμολογεῖται u. ähnl. α) Impers. Hdt. 3.26 ἐς τοῦτον τὸν χῶρον λέγεται ἀπικέσθαι τὸν στρατόν. Vgl. 3, 9. Th. 2.20. X. M. 1.2.30. 40. Cy. 1. 4, 26. Isocr. 4.23 ὁμολογεῖται τὴν πόλιν ἡμῶν ἀρχαιοτάτην εἶναι. Vgl. P. Phaed. 72a. Νενόμισται in d. Bdtg. usu receptum est. Hdt. 6.138 νενόμισται ἀνὰ τὴν Ἑλλάδα τὰ σχέτλια ἔργα πάντα Λήμνια καλέεσθαι. — β) Person. Νομίζομαι in d. Bdtg. existimor regelmässig. Hdt. 2.51 ὅθεν περ (οἱ Ἀθηναῖοι）

καὶ Ἕλληνες ἤρξαντο νομισθῆναι. X. C. 5.5.8. 1. 2, 1 πατρὸς μὲν δὴ ὁ Κῦρος λέγεται γενέσθαι Καμβύσου. 5. 3, 30 ὁ Ἀσσύριος εἰς τὴν χώραν ἐμβαλεῖν ἀγγέλλεται. Th. 2.47 οὐδὲ φθορὰ οὕτως ἀνθρώπων οὐδαμοῦ ἐμνημονεύετο γενέσθαι. 4, 62 τὴν δὲ ὑπὸ πάντων ὁμολογουμένην ἄριστον εἶναι εἰρήνην πῶς οὐ χρὴ ποιήσασθαι; X. A. 1.9.20 (Κῦρος) ὁμολογεῖται πρὸς πάντων κράτιστος δὴ γενέσθαι θεραπεύειν (τοὺς φίλους). So auch ἀκούω = λέγομαι. Hdt. 3.131 Ἀργεῖοι ἤκουον μουσικὴν εἶναι Ἑλλήνων πρῶτοι. P. Lys. 207a οὐ τὸ καλὸς εἶναι μόνον ἄξιος ἀκοῦσαι i. e. οὐ μόνον ἄξιος ἀκοῦσαι τὸ καλὸς εἶναι. Beide Konstruktionen: X. C. 7.2.15 σοὶ λέγεται πάνυ γε τεθεραπεῦσθαι ὁ Ἀπόλλων, καί σε πάντα ἐκείνῳ πειθόμενον πράττειν. P. Charm. 153b ἤγγελταί γε δεῦρο ἥ τε μάχη πάνυ ἰσχυρὰ γεγονέναι, καὶ ἐν αὐτῇ πολλοὺς τῶν γνωρίμων τεθνάναι. Die aktive Konstruktion scheint vereinzelt in die persönliche passive überzugehen: X. C. 1.4.26 πολλὰ δὲ δῶρα διαδοῦναί φασιν αὐτὸν τοῖς ἡλικιώταις . .: τέλος δὲ καὶ ἣν εἶχε στολὴν ἐκδύντα δοῦναί τινι, δηλῶν, ὅτι τοῦτον μάλιστα ἠσπάζετο. Doch ist die Lesart unsicher.

b) Bei δοκεῖ c. dat. α) Hdt. 3.124 ἐδόκεέ οἱ (ihm träumte) τὸν πατέρα ἐν τῷ ἠέρι μετέωρον ἐόντα λοῦσθαι μὲν ὑπὸ τοῦ Διός, χρίεσθαι δὲ ὑπὸ τοῦ ἡλίου. Vgl. 1, 108. 6, 131. Th. 4.3 τῷ δὲ διάφορόν (eximium） τι ἐδόκει εἶναι τοῦτο τὸ χωρίον . . καὶ τοὺς Μεσσηνίους οἰκείους ὄντας αὐτῷ (τῷ χωρίῳ) . . πλεῖστ᾽ ἂν βλάπτειν. X. A. 1.4.18 ἐδόκει θεῖον εἶναι καὶ σαφῶς ὑποχωρῆσαι τὸν ποταμὸν Κύρῳ ὡς βασιλεύσοντι. (Im Lat. sehr selten. C. Tusc. 5. 5, 12 non mihi videtur ad beate vivendum satis posse virtutem statt virtus, s. das. Kühners Bmrk.). — β) ungleich häufiger. X. An. 3. 1, 21 λελύσθαι μοι δοκεῖ καὶ ἡ ἐκείνων ὕβρις καὶ ἡ ἡμετέρα ὑποψία. Pl. civ. 368, b δοκῶ μοι ἀδύνατος εἶναι. Oft auch in d. Bdtg. placet mihi. P. Phaedr. 230e νῦν οὖν δεῦρ᾽ ἀφικόμενος ἐγὼ μέν μοι δοκῶ κατακείσεσθαι, ubi v. Stallb. Theaet. 183, d. Euthyd. 288, c. Beide Konstruktionen: X. A. 3.1.11 ἔδοξεν αὐτῷ σκηπτὸς πεσεῖν εἰς τὴν πατρῴαν οἰκίαν καὶ ἐκ τούτου λάμπεσθαι πᾶσαν (Var. πᾶσα). Wenn aber δοκεῖ bedeutet: es scheint mir gut, consentaneum est, decerno, so folgt der Infinitiv oder der Acc. c. Inf. X. C. 4.5.16 δοκεῖ οὖν μοι ὡς τάχιστα ἰέναι τινὰ εἰς Πέρσας. Th. 4.118 περὶ τοῦ ἱεροῦ δοκεῖ ἡμῖν χρῆσθαι τὸν βουλόμενον κατὰ τοὺς πατρίους νόμους. 6, 29 ἔδοξε πλεῖν τὸν Ἀλκιβιάδην. Wenn δοκεῖν glauben bedeutet, so wird es wie die übrigen Verben dieses Begriffes konstruiert.

Anmerk. 1. Die persönliche Konstruktion erstreckt sich bei den Verben δοκεῖν, ἐοικέναι, λέγεσθαι u. ähnl. auch auf die Vergleichungssätze mit ὡς, wie dies im Lat. bei ut videor, ut videris u. s. w. st. ut videtur der Fall ist¹). X. A. 1.4.7 ἀπέπλευσαν, ὡς μὲν τοῖς πλείστοις ἐδόκουν, φιλο- τιμηθέντες, ὅτι κτλ. Vgl. 6. 3, 25. Oec. 7, 11 οἱ σοὶ γονεῖς, ὡς ἐοίκασιν, ἐμέ (sc. ἐξελέξαντο). An. 1. 10, 18 ἦσαν δ̓ αὗται τετρακόσιαι, ὡς ἐλέγοντο, ἅμαξαι. Pl. civ. 426, b οὐκ ἐπαινέτης εἶ, ὡς ἔοικας, τῶν τοιούτων ἀνδρῶν.

c) Bei συμβαίνει, accidit. α) m. d. Acc. c. Inf. Pl. civ. 375, d καὶ οὕτω δὴ ξυμβαίνει ἀγαθὸν φύλακα ἀδύνατον γενέσθαι. Phaed. 74, a. Vgl. § 475, Anm. 2. — β) persönl.; alsdann geht das Subjekt in der Regel dem Verb συμβαίνειν voran, während es beim Acc. c. Inf. nachfolgt. Pl. Phil. 55, a πολλή τις ἀλογία ξυμβαίνει γίγνεσθαι. Phaed. 67, c κάθαρσις δὲ εἶναι οὐ τοῦτο ξυμβαίνει κτλ., ubi v. Stallb. Civ. 438, e ἐπιστήμη . . ποιὰ δή τις ξυνέβη καὶ αὐτὴ γενέσθαι. Vgl. Parm. 134, a. Zuweilen jedoch geht auch συμβαίνειν voran. Pl. Crat. 396, b συμβαίνει οὖν ὀρθῶς ὀνομάζεσθαι οὗτος ὁ θεὸς εἶναι, δι᾽ ὃν ζῆν . . ὑπάρχει. — Bei πρέπειν, προσήκειν poet. S. OR. 9 πρέπων ἔφυς | πρὸ τῶνδε φωνεῖν. El. 1254 ὁ πᾶς ἂν πρέποι παρὼν ἐννέπειν | τάδε δίκᾳ χρόνος. Aesch. Ag. 1079 θεὸν καλεῖ | οὐδὲν προσήκοντ᾽ ἐν γόοις παραστατεῖν. Eur. Or. 771 οὐ προσήκομεν κολάζειν τοῖσδε, Φωκέων δὲ γῇ st. οὐ τοῖσδε (τοῖς Ἀργείοις） προσήκει ἡμᾶς κολάζειν. So Pl. civ. 496, a προσήκοντα ἀκοῦσαι σοφίσματα. Leg. 811, d λόγοι προσήκοντες τὰ μάλιστα ἀκούειν νέοις.

d) Die Adjektive: δίκαιος, ἄξιος, ἐπίδοξος, δυνατός, ἀμήχανος, χαλεπός, σύμφορος, βέβαιος, ἱκανός, ἀναγκαῖος u. v. a. mit εἶναι werden häufig (ἐπίδοξος immer) in der persönlichen Konstruktion gebraucht, wo man nach der deutschen und anderen Sprachen die unpersönliche erwartet. *a, 107 αἰεί τοι τὰ κάκ᾽ ἔστι φίλα φρεσὶ μαντεύεσθαι, es ist dir lieb. 589 ἀργαλέος γὰρ Ὀλύμπιος ἀντιφέρεσθαι, es ist schwer, dem O. zu widerstreben. *n, 726 Ἕκτορ, ἀμήχανός ἐσσι παραρρητοῖσι πιθέσθαι, es ist dir schwer. *f, 482 χαλεπή τοι ἐγὼ μένος ἀντιφέρεσθαι, es ist schwer, sich mir an Stärke gleichzustellen. Pind. N. 1.0, 72 χαλεπὰ δ̓ ἔρις ἀνθρώποις ὑμιλεῖν κρεσσόνων, schwierig ist es den Menschen, mit dem Mächtigeren zu streiten (χαλεπὸν ὁμιλεῖν ἔριδι κρεισσόνων). Hdt. 6.12 ἐπίδοξοι τωὐτὸ τοῦτο πείσεσθαί εἰσι, es steht zu erwarten, dass sie. Isocr. 6.8 ἐπίδοξος ὢν τυχεῖν τῆς τιμῆς ταύτης. P. Theaet. 143d τίνες ἡμῖν τῶν νέων ἐπίδοξοι γενέσθαι ἐπιεικεῖς; X. C. 5.4.19 ἄξιοί γέ ἐσμεν τοῦ γεγενημένου πράγματος τούτου ἀπολαῦσαί τι ἀγαθόν, es ist billig, dass wir. Hdt. 9.60 δίκαιοί ἐστε ὑμεῖς πρὸς τὴν πιεζομένην μάλιστα τῶν μοιρέων ἀμυνέοντες ἰέναι, es ist billig, dass ihr. Th. 4.17 οἷς πλεῖσται μεταβολαὶ ἐπ᾽ ἀμφότερα ξυμβεβήκασι, δίκαιοί εἰσι καὶ ἀπιστότατοι εἶναι ταῖς εὐπραγίαις. P. Symp. 214c σὺ δ̓ ἐπειδὴ οὐκ εἴρηκας, δίκαιος εἶ εἰπεῖν, so ist es billig, dass du jetzt redest. Vgl. 172, b. Dem. 18.4 τὴν αἰτίαν οὗτός ἐστι δίκαιος ἔχειν. (Unpersönl. X. A. 2.5.41 δίκαιον ἀπόλλυσθαι τοὺς ἐπιορκοῦντας, vgl. Hdt. 1.39). Th. 8.96 Λακεδαιμόνιοι Ἀθηναίοις πάντων δὴ ξυμφορώτατοι προσπολεμῆσαι ἐγένοντο, für die Ath. war es am vorteilhaftesten, mit den L. Krieg zu führen. 3, 11 βεβαιότεροι ἂν ἡμῖν ἦσαν (οἱ Ἀθηναῖοι) μηδὲν νεωτεριεῖν, wir würden ein grösseres Vertrauen haben, dass. X. A. 1.2.21 ἡ δὲ εἰσβολὴ ἦν ὁδὸς ἀμήχανος εἰσελθεῖν στρατεύματι, εἴ τις ἐκώλυεν, ein Weg, den zu betreten einem Heere höchst schwierig war. 4. 1, 24 ἔφη ἡγήσεσθαι δυνατὴν καὶ ὑποζυγίοις πορεύεσθαι ὁδόν. Pl. civ. 471, c δυνατὴ (sc. ἐστίν) αὕτη ἡ πολιτεία γενέσθαι, es ist möglich, dass, s. Stallb. 330, c (οἱ χρηματισάμενοι） χαλεποὶ ξυγγενέσθαι εἰσίν, es ist schwierig, dass. Lys. 204, e ἱκανὸς (sc. ἐστί) καὶ ἀπὸ μόνου τούτου γιγνώσκεσθαι “sufficit eum vel ex hoc uno cognosci” Stallb. Gorg. 449, b. c εἰσὶ μὲν ἔνιαι τῶν ἀποκρίσεων ἀναγκαῖαι διὰ μακρῶν τοὺς λόγους ποιεῖσθαι, es ist notwendig, dass.

e) In den Redensarten: τοσούτου (seltener τοσοῦτον) δέω c. Inf. und folgendem ὥστε (seltener ὡς) c. Ind., tantum abest, ut . ., ut, πολλοῦ, μικροῦ, ὀλίγου δέω c. Inf., μικροῦ, ἐνδεής εἰμι, ὀλίγον, βραχὺ ἀπολείπω c. Inf. Isocr. 4.134 ἡμεῖς τοσούτου δέομεν συγκρούειν τι τῶν ἐκείνου πραγμάτων, ὥστε καὶ τὰς διὰ τύχην αὐτῷ γεγενημένας ταραχὰς συνδιαλύειν ἐπιχειροῦμεν, ubi v. Bremi. 168 τοσούτου δέουσιν ἐλεεῖν, ὥστε καὶ μᾶλλον χαίρουσιν ἐπὶ τοῖς ἀλλήλων κακοῖς ἢ τοῖς αὑτῶν ἰδίοις ἀγαθοῖς. 5, 100 οὗτος τοσούτου δεῖ τῶν ἄλλων ἄρχειν, ὥστ᾽ οὐδὲ τῶν ἐκδοθεισῶν πόλεων ἐγκρατής ἐστιν. 9, 21 τοσούτου δέω κτλ. 11, 5 τοσούτου δεῖς κτλ. 14, 5 τοσούτου δέομεν κτλ. Eur. Tr. 797 τίνος ἐνδέομεν μὴ οὐ πανσυδίᾳ | χωρεῖν ὀλέθρου διὰ παντός; J. A. 41 καὶ τῶν ἀπόρων οὐδενὸς ἐνδεῖς | μὴ οὐ μαίνεσθαι. P. Men. 71a ἐγὼ τοσοῦτον δέω . . εἰδέναι, ὡς οὐδὲ αὐτό, ὅ τί ποτ᾽ ἐστὶ τὸ παράπαν ἀρετή, τυγχάνω εἰδώς. Th. 2.77 τοῦτο δὲ (sc. τὸ πῦρ) μέγα τε ἦν καὶ τοὺς Πλαταιέας . . ἐλαχίστου ἐδέησε διαφθεῖραι. X. H. 4.6.11 μικροῦ ἔδεον ἤδη ἐν χερσὶ τῶν Λακεδαιμονίων ὁπλιτῶν εἶναι, es fehlte wenig daran, dass sie mit den L. handgemein wurden. Pl. ap. 30, d πολλοῦ δέω ἐγὼ ὑπὲρ ἐμαυτοῦ ἀπολογεῖσθαι. Lys. 204, e πολλοῦ δεῖς κτλ. Leg. 660, b ἡδονῶν πολλοῦ δεουσῶν τῶν αὐτῶν εἶναι καὶ κατὰ ταὐτά. Crat. 432, d οὐκ αἰσθάνει ὅσου ἐνδέουσιν αἱ εἰκόνες τὰ αὐτὰ ἔχειν ἐκείνοις ὧν εἰκόνες εἰσίν; Prot. 329, b σμικροῦ τινος ἐνδεής εἰμι πάντ᾽ ἔχειν. Hdt. 7. 9, 1 καί μοι μέχρι Μακεδονίης ἐλάσαντι καὶ ὀλίγον ἀπολιπόντι ἐς αὐτὰς Ἀθήνας ἀπικέσθαι οὐδεὶς ἠντιώθη. Th. 7.70 βραχὺ ἀπέλιπον ξυναμφότεραι (νῆες) διακόσιαι γενέσθαι.

f) Seltener sind Beispiele wie X. A. 1.5.9 καὶ συνιδεῖν δ̓ ἦν τῷ προσέχοντι τὸν νοῦν τῇ βασιλέως ἀρχῇ . . ἰσχυρὰ οὖσα st. ἦν συνιδεῖν τὴν β. ἀρχὴν ἰσχυρὰν οὖσαν. Eur. Alc. 278 ἐν σοὶ δ̓ ἐσμὲν καὶ ζῆν καὶ μή st. ἐν σοὶ δ̓ ἔστι καὶ ζῆν ἡμᾶς καὶ μὴ ζῆν. (Vgl. S. Ph. 963 ἐν σοὶ καὶ τὸ πλεῖν ἡμᾶς, ἄναξ, | ἤδη ᾿στὶ καὶ τοῖς τοῦδε προσχωρεῖν λόγοις.) Hdt. 7.52 ἐπὶ τούτοισι ἡ πᾶσα Περσικὴ στρατιὴ ἐγένετο διαφθεῖραι καὶ περιποιῆσαι st. ἐπὶ τούτοισι ἐγένετο τὴν πᾶσαν Περσικὴν στρατιὴν δ. κ. π. (Smyth 1982)