Raphael Kühner, Bernhard Gerth, Ausführliche Grammatik der griechischen Sprache
Ildar Ibraguimov, Ed.

Die Adverbialsätze der Ortsbeziehung werden durch die relativen Ortsadverbien oder richtiger Ortskonjunktionen (σύνδεσμοι τοπικοί): οὗ, ᾗ, ὅπῃ, ὅπου, ἔνθα, ἵνα meist poet. (ubi); ὅθεν, ἔνθεν (unde); οἷ, ὅποι, ᾗ, ὅπῃ (quo) eingeleitet und drücken, wie die Ortsadverbien, die drei Richtungsverhältnisse: das Wo, das Woher und das Wohin aus. Den relativen Ortsadverbien des Nebensatzes entsprechen demonstrative Ortsadverbien im Hauptsatze, als: ἐνταῦθα, ἐκεῖ, ἐκεῖσε, ταύτῃ u. s. w. (§ 547, 9). Der Gebrauch der Modi in den Adverbialsätzen der Ortsbeziehung stimmt gänzlich mit dem in den Adjektivsätzen überein.

Indikativ. i, 136 ἐν δὲ λιμὴν εὔορμος, ἵν᾽ οὐ χρεὼ πείσματός ἐστιν. Der Indikativ des Futurs von einer Absicht (§ 558, 4). S. El. 380 f. μέλλουσι γάρ σε . . | ἐνταῦθα πέμψειν, ἔνθα μή ποθ᾽ ἡλίου | φέγγος προσόψει κτλ. 436 f. κρύψον νιν, | ἔνθα μή ποτ᾽ εἰς εὐνὴν πατρὸς | τούτων πρόσεισιν (als Fut.) μηδέν. Vgl. OR. 1412. 1437. Ai. 659. Tr. 800.

Indikativ der Präterita mit ἄν (§ 558, 9). Ps. Dem. 42, 1 οὐκ οἶδ̓, ὅποι προῆλθεν ἂν ἡ Φαινίππου τόλμα, quo progressa esset. Auch von einer unter Umständen wiederholten vergangenen Handlung (nach § 392, 4). X. Ag. 2, 24 ὅπου μὲν πλεῖον ἂν εἶχον οἱ πολέμιοι, wo die Feinde eventuell das Übergewicht hatten.

Konjunktiv nach § 559, 1 (in der gewöhnlichen Sprache wird die Konjunktion mit ἄν verbunden). *m, 48 ὅππῃ τ᾽ ἰθύσῃ, τῇ τ᾽ εἴκουσι στίχες ἀνδρῶν, quocunque . . ibi. c, 139 οὐ γὰρ ἔτ᾽ ἄλλον | ἤπιον ὧδε ἄνακτα κιχήσομαι, ὁππόσ᾽ ἐπέλθω. Hs. Op. 208 τῇ δ̓ εἶς, ᾗ ς᾿ ἂν ἐγώ περ ἄγω, eo . . quocunque. Eur. Io. 315 ἅπαν θεοῦ μοι δῶμ̓, ἵν᾽ ἂν λάβῃ μ̓ ὕπνος. Th. 2.11 ἕπεσθε ὅπῃ ἄν τις ἡγῆται. X. C. 5.1.24 ὅπου δ̓ ἂν μένῃ (ὁ τῶν μελιττῶν ἡγεμών), οὐδὲ μία ἐντεῦθεν ἀπέρχεται: ἐὰν δέ που ἐξίῃ, οὐδὲ μία αὐτοῦ ἀπολείπεται = ἐάν που μένῃ. P. Symp. 175b ἐνίοτε ἀποστὰς ὅποι ἂν τύχῃ, ἕστηκεν. Ap. 28, d οὗ ἄν τις ἑαυτὸν τάξῃ . ., ἐνταῦθα δεῖ . . μένοντα κινδυνεύειν. In Prosa selten ohne ἄν. Th. 4.17 (τοὺς λόγους οὐ μηκυνοῦμεν) ἐπιχώριον ὂν ἡμῖν οὗ μὲν βραχεῖς ἀρκῶσι μὴ πολλοῖς χρῆσθαι. — Nach § 559, 2. μ, 81 (σπέος) ᾗπερ ἂν ὑμεῖς | νῆα . . ἰθύνετε (= -ητε), wo ihr eintretenden Falls vorbeilenken werdet.

Optativ nach § 560, 1. Hdt. 3.39 ὅκου ἰθύσειε στρατεύεσθαι, πάντα οἱ ἐχώρεε εὐτυχέως. 5, 37 ἄλλον ἐς ἄλλην πόλιν παραδιδοὺς ὅθεν εἴη ἕκαστος in suam quemque urbem. Th. 2.100 καὶ ᾗ μὲν προσπέσοιεν, οὐδεὶς ὑπέμενεν ἄνδρας. 3, 1 καὶ προσβολαὶ ἐγίγνοντο τῶν Ἀθηναίων ἱππέων, ὅπῃ παρείκοι (quocunque licebat). X. H. 6.2.28 πολλάκις δὲ καὶ ὅπῃ μέλλοι ἀριστοποιεῖσθαι τὸ στράτευμα ἢ δειπνοποιεῖσθαι, ἐπανήγαγεν ἂν τὸ κέρας, über ἄν s. § 392, 4. An. 4. 2, 24 μαχόμενοι οἱ πολέμιοι καὶ ὅπῃ εἴη στενὸν χωρίον προκαταλαμβάνοντες ἐκώλυον τὰς παρόδους. Vgl. 1. 9, 15. 27. 3. 1, 32. 4. 5, 30. 32. Cy. 3. 3, 5 ἐθήρα, ὅπουπερ ἐπιτυγχάνοιεν θηρίοις, überall wo. — Nach § 560, 4. a) X. Ag. 1, 27 ὅπου γὰρ ἄνδρες θεοὺς μὲν σέβοιεν, . . πειθαρχίαν δὲ μελετῷεν, πῶς οὐκ εἰκὸς ἐνταῦθα πάντα μεστὰ ἐλπίδων ἀγαθῶν εἶναι; = εἴ που. b) S. Ph. 529 μόνον θεοὶ σῴζοιεν ἔκ τε τῆσδε γῆς | ἡμᾶς, ὅποι τ᾽ ἐνθένδε βουλοίμεσθα πλεῖν.

Optativ mit ἄν nach § 560, 6. S. OC. 190 ἄγε νυν σύ με, παῖ, | ἵν᾽ ἂν . . | τὸ μὲν εἴποιμεν, τὸ δ̓ ἀκούσαιμεν, wo wir teils reden, teils hören können. Eur. Or. 639 ἔστι δ̓, οὗ σιγὴ λόγου | κρείσσων γένοιτ̓ ἄν, ἔστι δ̓, οὗ σιγῆς λόγος. Rh. 626 χρὴ δ̓ ἄνδρα τάσσειν, οὗ μάλιστ᾽ ἂν ὠφελοῖ. Theocr. 25, 61 ἐγὼ δέ τοι ἡγεμονεύσω | αὖλιν ἐφ᾽ ἡμετέρην, ἵνα κεν τέτμοιμεν ἄνακτα. Dem. 1.13 τὰς δ̓ ἐπ᾽ Ἰλλυριοὺς καὶ Παίονας αὐτοῦ καὶ πρὸς Ἀρύββαν καὶ ὅποι τις ἂν εἴποι παραλείπω στρατείας.

Anmerk. Über die Attraktion der Ortsadverbien s. § 555, A. 6, über die prägnante Konstruktion derselben nach Art der Präpositionen § 447, A. 4, über den Übergang der relativen Konstruktion in die demonstrative § 561, A. 1.(Smyth 2498)