[249]
[250] vertitur caelum atqui epitheton hoc caeli perpetuum est: sed 'vertitur' est 'in aliam faciem commutatur', quod more suo explanat sequentibus. rvit oceano nascitur de Oceano, ut “ruit atram ad caelum picea crassus caligine nubem” . ideo autem 'ruit', quia altius est mare quam terra, ut diximus supra. aut certe 'ruit' cum impetu et festinatione venit, ut “qua data porta ruunt” . sane sphaerae ratio hoc habet, ut omnia diversis vicibus sicut oriri, ita et ruere videantur.
[251] umbra magna id est terrae: et definitio est noctis.
[252] myrmidonumque dolos a generalibus ad specialia venire vitiosum est, nisi forte redeatur ad causam, ut hoc loco. fusi dispersi †per sua quisque. an ad habitum rettulit dormientium securorumque? per moenia per domos, ut supra “et moenia pandimus urbis” : 'moenia' enim et publica et privata dicuntur.
[253] conticvere dormierunt: ex consequentibus priora intelleguntur. fessos artus aut generaliter, quia omnis dormiens quasi fessus: aut 'fessos' trahendo equum diruendoque muros.
[254] phalanx lingua Macedonum legio. et est a parte totum, hoc est synecdoche; significat enim totum exercitum. ibat veniebat, ut “nunc primum a navibus itis” .
[255] amica sibi grata. et sciendum, septima luna captam esse Troiam: cuius simulacrum apud Argos est constitutum, quod relata victoria constitutum est ad imaginem eius, quae tunc erat dividuo orbis modo. hinc est quod dicit “oblati per lunam” et alibi “per caecam noctem” . tacitae lunae aut more poetico noctem significat, aut physicam rationem dixit. nam circuli septem sunt, Saturni, Iovis, Martis, Solis, Veneris, Mercurii, Lunae. et primus, hoc est Saturni, vehementer sonat, reliqui secundum ordinem minus, sicut audimus in cithara. ergo tacita luna est, cuius circulus, terrae vicinus inmobili, minus sonat aliorum comparatione. tacitae lunae] cuius tempore tacetur, quoniam nocte silentium est, ut “cum tacet omnis ager” . aut certe 'tacitae' serenae, ut “sidera cuncta notat tacito labentia caelo” . vel ipsi taciti, ut “tacitumque obsedit limen Amatae” .
[256] litora nota scilicet quae paulo ante reliquerant. flammas cum regia puppis more militiae, ut “dat clarum e puppi signum” . et hinc intellegendum est, Helenam Agamemnoni vel Graecis signum dedisse veniendi sublata face, Agamemnonem contra signum Sinoni dedisse aperiendi equi: ut in sexto “flammam media ipsa tenebat, et summa Danaos ex arce vocabat” . est autem tropus: per 'puppem' navem, per 'navem' eos qui in navi sunt significat.
[257] fatis iniquis voluntate numinum, non illi propitia, sed in nos iniqua: ut Lucanus “non ille favore numinis ingenti superum protectus ab ira” (2.85).
[260] reddit quasi debitos vel creditos, ut “redditus his primum terris” . sic Horatius “navis quae tibi creditum debes Vergilium, finibus Atticis reddas incolumem precor” . cavo robore equi: epexegesis.
[261] thessandrus Polynicis et Argiae filius. sthenelus Capanei et Euadnes. vlixes Laertae et Anticliae.
[262] acamas Demophontis filius, †perecthei nepos. thoas Andremonis filius.
[263] neoptolemus quia ad bellum ductus est puer, Pyrrhus vero a capillorum qualitate vocitatus est; Achillis et Deidamiae filius, Pelei et Thetidis nepos ex patre, ex matre vero Lycomedis, regis Scyriae insulae. primusque machaon hic Machaon filius Aesculapii fuit, cuius frater Podalirius. 'primus' autem aut princeps, id est inter primos, aut in sua arte primus, aut numeri sui; nam per ternos dixit.
[264] menelaus Atrei filius, frater Agamemnonis, propter quem bella gerebantur. epeos Panopei filius.
[265] urbem id est cives. somnoque vinoque sepultam ostendere vult nihil magnum a Graecis factum quod obtinuerint civitatem. 'somno' autem, quia nox erat; 'vino', quia festus dies.
[266] caeduntur vigiles non actus nomen est, sed officii: 'vigiles' autem Capitolii significat; nam paulo post “vix primi proelia temptant portarum vigiles” . caeduntur vigiles] modo [enim] 'vigiles' intellegendum, non qui vigilarent, sed qui solebant exercere vigilias; aut certe vigiles, quos fefellit Sinon equum servantes. et bene ostendit timiditatem Graecorum, qui paucitate timentes eos primos occiderunt, qui ceteros poterant excitare. aut vigiles portarum. patentibus pro patefactis.
[267] conscia coniurata. bene autem in insidiis conscientiam nominavit.
