M. Tullius Cicero, For Aulus Cluentius
Albert Clark, Albert Curtis Clark, Ed.

quam doleo¹ abesse ab huius iudicio L. Volusenum², summo splendore hominem ac virtute praeditum! vellem praesentem possem³ P. Helvidium Rufum, equitem Romanum omnium ornatissimum, nominare. qui cum huius causa dies noctesque vigilaret et cum me hanc causam doceret, in morbum gravem periculosumque incidit; in quo tamen non minus de capite huius quam de sua vita laborat. Cn. Tudici senatoris, viri optimi et honestissimi, par studium ex⁴ testimonio et laudatione cognoscetis. eadem spe sed maiore verecundia de te, P. Volumni, quoniam iudex es in A. Cluentium, dicimus. et ne longum sit, omnium vicinorum summam esse in hunc benivolentiam confirmamus. Horum omnium⁵ studium, [199] curam, diligentiam meumque una laborem, qui totam hanc causam vetere instituto solus peroravi, vestramque⁶ simul, iudices, aequitatem et mansuetudinem una mater oppugnat. at quae⁷ mater! quam caecam crudelitate et scelere⁸ ferri videtis, cuius cupiditatem nulla umquam turpitudo retardavit, quae vitiis animi in deterrimas partis iura hominum convertit omnia, cuius ea stultitia est ut eam nemo hominem, ea vis ut nemo feminam, ea crudelitas ut nemo matrem appellare possit. atque etiam nomina necessitudinum, non solum naturae nomen et iura mutavit, uxor generi, noverca fili, filiae paelex⁹; eo iam denique adducta est uti¹⁰ sibi praeter formam nihil ad similitudinem hominis¹¹ reservarit¹². [200] qua re, iudices, si scelus odistis, prohibete aditum¹³ matris a fili sanguine, date parenti hunc incredibilem dolorem ex salute, ex victoria liberum, patimini matrem, ne orbata filio laetetur, victam potius vestra¹⁴ aequitate discedere. sin autem, id quod vestra natura postulat, pudorem bonitatem¹⁵ virtutemque diligitis, levate hunc aliquando supplicem vestrum, iudices, tot annos in falsa invidia periculisque versatum, qui nunc primum post illam flammam aliorum facto et cupiditate excitatam spe vestrae aequitatis erigere animum et paulum respirare a metu coepit, cui posita sunt in vobis omnia, quem servatum esse plurimi cupiunt, servare soli vos potestis. [201] orat vos habitus, iudices, et flens obsecrat ne se invidiae quae in iudiciis valere non debet, ne matri cuius vota et preces a vestris mentibus repudiare debetis, ne Oppianico, homini nefario, condemnato iam et mortuo condonetis.