previous next



478. B. Infinitiv mit dem Artikel to/S. Birklein, Entwickelungsgeschichte des substantivierten Infinitivs, Würzburg 1888.).

Der Infinitiv ohne Artikel bezeichnet nur ganz allgemein einen abstrakten Substantivbegriff; der zu dem Infinitive hinzutretende Artikel τό, dessen Gebrauch aber der älteren Sprache noch fremd ist (§ 471, 4), erhebt diesen allgemeinen Begriff zu einem bestimmteren und begrenzteren und nähert ihn den eigentlichen abstrakten Substantiven. Mittels des Artikels kann er, wie die Substantive, dekliniert werden und wird fähig, Beziehungsverhältnisse, welche durch die Kasus des Substantivs bezeichnet werden, auszudrücken. Die deutsche Sprache macht den Infinitiv durch den Artikel zu einem vollständigen Substantive; in der griechischen Sprache aber giebt der artikulierte Infinitiv seine verbale Natur nicht auf, sondern behält, wie der Infinitiv ohne Artikel, die Konstruktion und Rektion des Verbs bei, sowie er auch unterschiedene Formen für die unterschiedenen Genera des Verbs und für die unterschiedene Beschaffenheit des verbalen Thätigkeitsbegriffes hat. S. § 471. Τὸ γράφειν, τὸ γράψαι, τὸ γεγραφέναι, τὸ γράψειν; τὸ γράψασθαι, τὸ γεγράφθαι u. s. w. Τὸ ἐπιστολὴν γράφειν, τὸ τῆς ἀρετῆς ἐπιθυμεῖν, τὸ τοῖς πολεμίοις μάχεσθαι. Τὸ καλῶς γράφειν, τὸ καλῶς ἀποθανεῖν, der schöne Tod. Neutrale Pronomina im Singulare werden jedoch als attributive Adjektive mit dem artikulierten Infinitive verbunden. P. Gorg. 496c αὐτὸ λέγω τὸ πεινῆν. 512, d αὐτὸ τὸ ζῆν. civ. 551, e ἐν αὐτῷ τῷ μάχεσθαι. Vgl. C. de or. 2. 6, 24 me hoc ipsum nihil agere delectat2). Analog vereinzelt πᾶν P. Parm. 152e διὰ παντὸς τοῦ εἶναι. Wie bei dem einfachen Infinitive, so muss auch bei dem artikulierten das Subjekt des Infinitivs im Akkusative stehen, als: τὸ βασιλέα εἶναι, s. Nr. 3. Nur sehr selten findet sich ein subjektiver Genetiv beim Infinitive: X. A. 7.7.24 γιγνώσκω τὰς τούτων ἀπειλὰς οὐχ ἧττον σωφρονιζούσας ἄλλων τὸ ἤδη κολάζειν der Symmetrie und der Deutlichkeit wegen, s. Kühners Bmrk. Dem. 19.269 τό γ̓ εὖ φρονεῖν αὐτῶν μιμεῖσθε (vielleicht: ahmt an ihnen nach, vgl. § 417, Anm. 10, b). 289 τῆς πόλεως τέθνηκε τὸ τοὺς ἀδικοῦντας μισεῖν (wegen des scharfen Gegensatzes zum Vorausgehenden: mich interessiert es nicht, ob Philipp lebt, sondern ob in der Bürgerschaft der Hass gegen das Unrecht erstorben ist).

Die zu dem Infinitive gehörigen näheren Bestimmungen nehmen gewöhnlich zwischen dem Artikel und dem Infinitiv ihre Stelle ein, werden so gewissermassen von einem Bande zusammengehalten und stellen den Infinitiv mit allen zwischen ihm und dem Artikel liegenden Worten als Einheit eines erweiterten Substantivbegriffes dar. Oft werden sogar ganze Sätze dazwischen geschoben. X. O. 13.6 f. τὰ μὲν ἄλλα ζῷα ἐκ δυοῖν τούτοιν τὸ πείθεσθαι μανθάνουσιν, ἔκ τε τοῦ, ὅταν ἀπειθεῖν ἐπιχειρῶσι, κολάζεσθαι καὶ ἐκ τοῦ, ὅταν προθύμως ὑπηρετῶσιν, εὖ πάσχειν. Οἵ τε γοῦν πῶλοι καταμανθάνουσιν ὑπακούειν τοῖς πωλοδάμναις τῷ, ὅταν μὲν πείθωνται, τῶν ἡδέων τι αὐτοῖς γίγνεσθαι, ὅταν δὲ ἀπειθῶσι, πράγματα ἔχειν, ubi v. Breitenb. Vgl. Comm. 2. 1, 8. 4. 4, 5. Ag. 4, 3. Doch zuweilen ist die Wortstellung freier und in der Dichtersprache nicht selten sehr frei. S. Tr. 66 σὲ πατρὸς οὕτω δαρὸν ἐξενωμένου | τὸ μὴ πυθέσθαι ποῦ ᾿στιν αἰσχύνην φέρει, d. i. τὸ σὲ μὴ πυθέσθαι πατρὸς ποῦ ἐστιν, s. Schneidew. Ant. 710 ἀλλ᾽ ἄνδρα, κεἴ τις σοφός, τὸ μανθάνειν | πόλλ᾽ αἰσχρὸν οὐδέν, d. i. αἰσχρὸν οὐδὲν τὸ ἄνδρα πολλὰ μανθάνειν. 723 καὶ τῶν λεγόντων εὖ καλὸν τὸ μανθάνειν, d. i. καλὸν καὶ τὸ τῶν εὖ λεγόντων μανθάνειν (= ἀκούειν).

Wenn zu dem Infinitive, mag er als Subjekt oder als Objekt stehen, ein Subjekt und Prädikatsbestimmungen treten, so tritt, wie beim Infinitive ohne Artikel, sowohl jenes als diese in den Akkusativ (§ 475, 3). Wenn jedoch das Subjekt des Infinitivs von dem Hauptsubjekte des Satzes nicht verschieden ist, so wird jenes nicht ausdrücklich gesetzt und die Prädikatsbestimmungen treten mittels der Attraktion in den Nominativ (§ 475, 5). Im Deutschen muss man den artikulierten Infinitiv gewöhnlich durch einen Nebensatz mit den Konjunktionen: dass, weil, wenn, darüber dass u. s. w. übersetzen.

Der Gebrauch des artikulierten Infinitivs hat sich allmählich und stufenweise entwickelt. Die vereinzelten Beispiele bei Homer und Hesiod, in denen der Artikel als Demonstrativpronomen auf einen folgenden Infinitiv vorbereitet (vgl. § 457, 6 a), lassen sich als die ersten Anläufe betrachten: u, 52 ἀνίη καὶ τὸ φυλάσσειν und Hes. fr. 192 ἡδὺ δὲ καὶ τὸ πυθέσθαι. Bei den älteren Lyrikern, einschliesslich Pindar, erscheint er noch sehr selten und nur im Nominativ. Wirklich deklinierbar wird er bei den Tragikern, doch zunächst in ziemlich engen Grenzen (bei Aeschylus neben 19 Beispielen vom Nominativ und 27 vom Akkusativ nur je 2 für Genetiv und Dativ). Erst der attischen Prosa blieb es vorbehalten, in ihm durch Einschaltung von Nebensätzen und Partizipialkonstruktionen ein Kunstmittel zu einheitlicher und übersichtlicher Zusammenfassung ganzer Gedankenkomplexe zu schaffen und so kühne Satzgebilde hervorzubringen, wie sie namentlich in den Demosthenischen Reden zu Tage treten. Z. B. Dem. 1, 4 τὸ γὰρ εἶναι πάντων ἐκεῖνον ἕνα ὄντα κύριον . . . πρὸς τὸ τὰ τοῦ πολέμου ταχὺ πράττεσθαι πολλῷ προέχει. 19, 55 τὸ γὰρ πρὸς ἄνδρα θνητὸν καὶ διὰ καιρούς τινας ἰσχύοντα γράφοντας εἰρήνην, ἀθάνατον συνθέσθαι τὴν κατὰ τῆς πόλεως αἰσχύνην, καὶ ἀποστερῆσαι μὴ μόνον τῶν ἄλλων, ἀλλὰ καὶ τῶν παρὰ τῆς τύχης εὐεργεσιῶν τὴν πόλιν, καὶ τοσαύτῃ περιουσίᾳ χρήσασθαι πονηρίας, ὥστε μὴ μόνον τοὺς ὄντας Ἀθηναίους, ἀλλὰ καὶ τοὺς ὕστερόν ποτε μέλλοντας ἔσεσθαι πάντας ἠδικηκέναι, πῶς οὐχὶ πάνδεινόν ἐστι; (Smyth 2025)

a. Nominativ, als Subjekt. Pind. O. 8, 59 τὸ διδάξασθαι δέ τοι εἰδότι ῥᾴτερον: ἄγνωμον δὲ τὸ μὴ προμαθεῖν. X. C. 5.4.19 τὸ ἁμαρτάνειν ἀνθρώπους ὄντας οὐδὲν οἶμαι θαυμαστόν. 7. 5, 82 οὐ τὸ μὴ λαβεῖν τὰ ἀγαθὰ οὕτω χαλεπόν, ὥσπερ τὸ λαβόντα στερηθῆναι λυπηρόν. 7. 5, 76 μέγα ἔργον (ἐστὶ) καὶ τὸ ἀρχὴν καταπρᾶξαι (sibi parare), πολὺ δ̓ ἔτι μεῖζον τὸ λαβόντα διασώσασθαι. P. Gorg. 497a οὐκ ἄρα τὸ χαίρειν ἐστὶν εὖ πράττειν, οὐδὲ τὸ ἀνιᾶσθαι κακῶς sc. πράττειν.(Smyth 2031)

b. Akkusativ, als Objekt transitiver Verben. Aesch. Suppl. 1013 τὸ σωφρονεῖν τιμῶσα τοῦ βίου πλέον. X. C. 1.4.21 Κῦρος ἐφέρετο, μόνον ὁρῶν τὸ παίειν τὸν ἁλισκόμενον. P. Gorg. 522e αὐτὸ τὸ ἀποθνῄ- σκειν οὐδεὶς φοβεῖται. Ap. 28, d δείσας τὸ ζῆν. Andoc. 2.9 τόγε δυστυχέστατος εἶναι ἀνθρώπων οὐδαμῇ ἐκφεύγω. X. C. 8.7.23 ἐκ πάντων ἀνθρώπων τὸ ἀξιόπιστοι εἶναι ἀποβαλεῖτε. P. Gorg. 509c μεῖζον μέν φαμεν κακὸν τὸ ἀδικεῖν, ἔλαττον δὲ τὸ ἀδικεῖσθαι. X. oec. 13, 4 καὶ πῶς δὴ (τοὺς ἐπιτρόπους) τὸ ἀρχικοὺς εἶναι ἀνθρώπων παιδεύεις; wie παιδεύω τί τινα § 411, 7. Nach ἄγαμαί τί τινος (§ 417, A. 10, b) Hdt. 9.79 τὸ μὲν εὐνοέειν τε καὶ προορᾶν ἄγαμαί σευ, vgl. 58. — In der Konstruktion des Accusativus absolutus Pl. civ. 521, a περιμάχητον τὸ ἄρχειν γιγνόμενον, οἰκεῖος ὢν καὶ ἔνδον τοιοῦτος πόλεμος αὐτούς τε ἀπόλλυσι καὶ τὴν ἄλλην πόλιν. Vgl. 604, c. — Mit den Präpositionen: διά, deshalb, weil, ἐπί, πρός, εἰς (dazu, dass, um zu), κατά, auch εἰς (in Beziehung auf), παρά (in Vergleich damit, dass), μετά (nach, nächst), περί (in betreff). X. ven. 12, 21 δὲ (ἀρετὴ) πανταχοῦ πάρεστι διὰ τὸ εἶναι ἀθάνατος. Cy. 1. 4, 3 Κῦρος διὰ τὸ φιλομαθὴς εἶναι πολλὰ τοὺς παρόντας ἀνηρώτα καί, ὅσα αὐτὸς ὑπ᾽ ἄλλων ἐρωτῷτο, διὰ τὸ ἀγχίνους εἶναι ταχὺ ἀπεκρίνετο. 1. 3, 1 Κῦρος πάντων τῶν ἡλίκων διαφέρων ἐφαίνετο καὶ εἰς τὸ ταχὺ μανθάνειν, δέοι, καὶ εἰς τὸ καλῶς καὶ ἀνδρείως ἕκαστα ποιεῖν. Pl. civ. 526, b εἴς γε τὸ ὀξύτεροι αὐτοὶ αὑτῶν γίγνεσθαι πάντες ἐπιδιδόασιν. X. C. 8.1.3 μέγιστον ἀγαθὸν τὸ πειθαρχεῖν φαίνεται εἰς τὸ καταπράττειν τὰ ἀγαθά. Th. 2.65 ὁπότε αἴσθοιτό τι αὐτοὺς παρὰ καιρὸν ὕβρει θαρσοῦντας, λέγων κατέπλησσεν ἐπὶ τὸ φοβεῖσθαι, καὶ δεδιότας αὖ ἀλόγως ἀντικαθίστη πάλιν ἐπὶ τὸ θαρσεῖν. 2, 89 ὑμεῖς ἐκείνοις πλέω φόβον παρέχετε κατὰ τὸ προνενικηκέναι. 1, 41 τῶν πάντων ἀπερίοπτοί εἰσι παρὰ τὸ νικᾶν. 1, 77 παρὰ τὸ μὴ οἴεσθαι χρῆναι, wider ihre Überzeugung, dass es nicht geschehen dürfe. Isocr. 12.229 ἄνδρα δεινὸν καὶ περὶ τὸ λέγειν γεγυμνάσμενον. 15, 123 ἐσπούδαζε περὶ τὸ μηδεμίαν τῶν πόλεων μηδὲ μικρὰν ὑποψίαν περὶ αὑτοῦ λαβεῖν. X. M. 1.2.1 πρὸς τὸ μετρίων δεῖσθαι πεπαιδευμένος. Dem. 1.4 τὸ γὰρ εἶναι πάντων ἐκεῖνον ἕν᾽ ὄντα κύριον . . πρὸς τὸ τὰ τοῦ πολέμου ταχὺ καὶ κατὰ καιρὸν πράττεσθαι πολλῷ προέχει. Hdt. 6.67 ὁκοῖόν τι εἴη τὸ ἄρχειν μετὰ τὸ βασιλεύειν. P. Gorg. 527c τοῦτο δεύτερον ἀγαθὸν μετὰ τὸ εἶναι δίκαιον. Zuweilen steht der Akkusativ in der § 412, 3 S. 330 angegebenen Weise absolut. Lycurg. 91 ἐπεί γε τὸ ἐλθεῖν τοῦτον οἶμαι θεόν τινα αὐτὸν ἐπ᾽ αὐτὴν ἀγαγεῖν τὴν τιμωρίαν, in betreff dessen, dass.(Smyth 2034)

c. Genetiv, als nähere Bestimmung von Verben und Adjektiven oder als Attributiv eines Substantivs. Aesch. Ag. 1369 τὸ γὰρ τοπάζειν τοῦ σάφ᾽ εἰδέναι δίχα. Prom. 681 τοῦ ζῆν ἀπεστέρησεν. Eur. J. A. 677 ζηλῶ σε μᾶλλον ᾿μὲ τοῦ μηδὲν φρονεῖν. X. M. 1.2.55 (Σωκράτης) παρεκάλει ἐπιμελεῖσθαι τοῦ ὡς φρονιμώτατον εἶναι καὶ ὠφελιμώτατον. An. 1. 4, 15 ἄρξαντες τοῦ διαβαίνειν. Th. 2.65 ὀρεγόμενοι τοῦ πρῶτος ἕκαστος γίγνεσθαι ἐτράποντο τῷ δήμῳ καὶ τὰ πράγματα ἐνδιδόναι. X. C. 3.1.9 τὸ ψευδόμενον φαίνεσθαι εὖ ἴσθι ὅτι καὶ τοῦ συγγνώμης τινὸς τυγχάνειν ἐμποδὼν μάλιστα ἀνθρώποις γίγνεται. Isocr. 4.28 (Δήμητρος δούσης) τοὺς καρπούς, οἳ τοῦ μὴ θηριωδῶς ζῆν ἡμᾶς αἴτιοι γεγόνασι. So αἰτιώτερον, αἰτιώτατον εἶναι, γίγνεσθαι τοῦ c. inf. X. M. 1.6.8. 4. 4, 15. Dem. 20.42. Auch αἴτιος X. A. 7.7.48 Σεύθης κατηράσατο τῷ αἰτίῳ τοῦ μὴ πάλαι ἀποδεδόσθαι τὸν μισθόν. Vgl. § 473 Anm. 10. Hdt. 1.86 εἴ τίς μιν δαιμόνων ῥύσεται τοῦ μὴ ζῶντα κατακαυθῆναι. X. M. 2.1.16 τοῦ δραπετεύειν (οἱ δεσπόται τοὺς οἰκέτας) δεσμοῖς ἀπείργουσι. An. 3. 5, 11 πᾶς ἀσκὸς δύο ἄνδρας ἕξει τοῦ μὴ καταδῦναι. Isocr. 6.70 τοσοῦτον δ̓ ἀπέχω τοῦ ποιῆσαί τι τῶν προσταττομένων, ὥστε κτλ. X. An. 1. 7, 19 ἀπεγνωκέναι τοῦ μάχεσθαι. Dem. 22.16 εἰς τοῦτ᾽ ἐλήλυθε τοῦ νομίζειν. 21, 134 ἐκ τῶν ἄλλων ὧν ἔζης ἄξιος αὐτοῖς ἐδόκεις εἶναι τοῦ τοιαῦτ᾽ ἀκούειν. Beim Komparat. X. C. 1.5.13 τί οὖν ἐστιν τοῦ ἀλέξασθαι δικαιότερον τοῦ τοῖς φίλοις ἀρήγειν κάλλιον; Pl. Symp. 218, d ἐμοὶ μὲν οὐδέν ἐστι πρεσβύτερον τοῦ ὡς τι βέλτιστον ἐμὲ γίγνεσθαι. Dem. 1.23 δοκεῖ τὸ φυλάξαι τἀγαθὰ τοῦ κτήσασθαι χαλεπώτερον εἶναι. Bei Substantiven. Th. 2.56 πρὸς τὴν πόλιν προσβαλόντες ἐς ἐλπίδα ἦλθον τοῦ ἑλεῖν. X. C. 1.4.4 ὡς προῆγεν αὐτὸν χρόνος σὺν τῷ μεγέθει εἰς ὥραν τοῦ πρόσηβον γενέσθαι. Dem. 1.23 τὸ εὖ πράττειν παρὰ τὴν ἀξίαν ἀφορμὴ τοῦ κακῶς φρονεῖν τοῖς ἀνοήτοις γίγνεται. P. Phaed. 78d αὐτὴ οὐσία, ἧς λόγον δίδομεν τοῦ εἶναιessentia illa, cujus hanc reddimus rationem, ut dicamus illam esse id, quod sitStallb., wofür auch gesagt werden könnte: περὶ ἧς λ. δ. τοῦ εἶναι. Dem. 14.7 σκεπτέον, ὅπως μήθ᾽ ἡμεῖς ἐν πολέμῳ γενησόμεθα οὐκ ἴσῳ μήτε ἐκεῖνος . . τὴν τοῦ φίλος αὐτοῖς εἶναι πίστιν λήψεται. Ferner der Gen. als Erklärung eines Substantivs, s. § 402, d), S. 265. Häufig steht τοῦ und namentlich negiert τοῦ μή c. Inf. als nähere Bestimmung eines ganzen Satzes zur Bezeichnung eines Zweckes, einer Absicht: damit, damit nicht. Dieser Gebr. hat sich aus dem von einem Substantiv abhängigen attributiven Gen. entwickelt, wie Th. 8. 39, 4 ἀγγελίαν ἔπεμπον τοῦ ξυμπαρακομισθῆναι (eine Geleitsbotschaft = um Geleit zu erhalten). Th. 1.4 Μίνως τὸ λῃστικὸν καθῄρει ἐκ τῆς θαλάσσης τοῦ τὰς προσόδους μᾶλλον ἰέναι αὐτῷ, damit ihm die Einkünfte besser einkämen. Vgl. 2, 22. 32. 75. 93. 5, 27. 72 extr. εὐθὺς ἐνδόντες . . τοῦ μὴ φθῆναι τὴν ἐγκατάληψιν, sofort weichend, damit ihnen die Gefangennehmung nicht zuvorkomme (die Worte καὶ ἔστιν οὓς καὶ καταπατηθέντας sind ein parenthetisches Einschiebsel). 8, 14. X. C. 1.3.9 οἱ τῶν βασιλέων οἰνοχόοι εἰς τὴν ἀριστερὰν (οἴνου) ἐγχεάμενοι καταρροφοῦσι τοῦ δή, εἰ φάρμακα ἐγχέοιεν, μὴ λυσιτελεῖν αὐτοῖς. 1. 6, 40 τοῦ δὲ μήδ̓ ἐντεῦθεν (τὸν λαγὼ) διαφεύγειν σκοποὺς καθίστης. Oec. 7, 19. R. Lac. 8, 3. de re equ. 2, 1. P. Gorg. 457e μή με ὑπολάβῃς οὐ πρὸς τὸ πρᾶγμα φιλονεικοῦντα λέγειν τοῦ καταφανὲς γενέσθαι. Vgl. civ. 518, d. Leg. 714, d. Dem. 18.107. 24, 36 u. 133. 38, 24. 54, 18 u. 19. Ähnlich im Lat., z. B. Sall. Cat. 6, 7 regium imperium, quod initio conservandae libertatis atque augendae rei publicae fuerat, in superbiam convertit3). (Von einer Folge wird dieser Genetiv nicht gebraucht. Th. 2. 4, 2 ist τοῦ μὴ ἐκφεύγειν mit Herwerden zu streichen, s. Stahl, u. Lys. 20.36 ist die Lesart der cdd. μηδὲν . . τοῦ σωθῆναι von den neueren Herausgebern mit Recht in μηδὲ . . τὸ σωθῆναι verändert.) Endlich in der Konstruktion des Genetivus absolutus. Th. 3.12 ἐπ᾽ ἐκείνοις ὄντος ἀεὶ τοῦ ἐπιχειρεῖν καὶ ἐφ᾽ ἡμῖν εἶναι δεῖ τὸ προαμύνεσθαι. — Mit den Präpositionen: ἀντί, anstatt zu, oder = tantum abest, ut . . ut, ἐξ, ἀπό, ἐπί, πρό, ὑπέρ, damit, um, διά, durch, dadurch dass, μετά, mit, περί, de, seltener mit ὑπό, und mit den unechten Präp.: ἕνεκα, χάριν, wegen, um zu, ἄνευ, ohne, ausserdem dass (καὶ ἄνευ τοῦ auch wenn nicht), χωρίς, ausserdem dass, abgesehen davon, dass, πλήν, ausser dass, μέχρι, bis zu, soweit dass; ferner mit den Adverbien: μεταξύ, ἔξω, ausserhalb, ἐγγύς, nahe, πόρρω, entfernt, in Verbindung mit εἶναι, γίγνεσθαι, u. ähnl. Th. 7.28 ( πόλις) ἀντὶ τοῦ πόλις εἶναι φρούριον κατέστη. 1, 69 ἀντὶ τοῦ ἐπελθεῖν (invadere) αὐτοὶ ἀμύνεσθαι βούλεσθε μᾶλλον ἐπιόντας. X. H. 3.4.12 Ἀγησίλαος ἀντὶ τοῦ ἐπὶ Καρίαν ἰέναι εὐθὺς τἀναντία ἀποστρέψας ἐπὶ Φρυγίας ἐπορεύετο. Th. 1.138 (Θεμιστοκλῆς) γίγνεται παρ᾽ αὐτῷ (τῷ βασιλεῖ) μέγας ἀπὸ τοῦ πεῖραν διδοὺς ξυνετὸς φαίνεσθαι. 7, 68 κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι, οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι (im Falle des Fehlschlagens) βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσιν. Dem. 3.3 ἐκ τοῦ πρὸς χάριν δημηγορεῖν ἐνίους εἰς πᾶν προελήλυθε μοχθηρίας τὰ παρόντα. 18, 26 δὲ τοῦτο ἐπραγματεύετο, νομίζων, ὅσα τῆς πόλεως προλάβοι πρὸ τοῦ τοὺς ὅρκους ἀποδοῦναι, πάντα ταῦτα βεβαίως ἕξειν. P. Phaed. 99a δικαιότερον ᾤμην καὶ κάλλιον εἶναι πρὸ τοῦ φεύγειν τε καὶ ἀποδιδράσκειν ὑπέχειν τῇ πόλει δίκην. S. Ant. 882 ἀοιδὰς καὶ γόους (sc. λέγων) πρὸ τοῦ θανεῖν | . . οὐδ᾽ ἂν εἷς παύσαιτ᾽ ἄν, statt zu sterben. Isocr. 7.23 δημοτικωτέραν ἐνόμιζον εἶναι ταύτην τὴν κατάστασιν τὴν διὰ τοῦ λαγχάνειν γιγνομένην. Dem. 45.33 ὅτ᾽ ἦν πατὴρ ἐπὶ τοῦ τραπεζιτεύειν. X. Hier. 4, 13 δορυφοροῦσι δ̓ ἐπὶ τοὺς κακούργους ὑπὲρ τοῦ μηδένα τῶν πολιτῶν βιαίῳ θανάτῳ ἀποθνῄσκειν. Dem. 18, 204 ὑπὲρ τοῦ μὴ τὸ κελευόμενον ποιῆσαι. 8, 45 κἀκεῖνα ὑπὲρ τοῦ τούτων γενέσθαι κύριος καὶ τἆλλα πάντα πραγματεύεται. 5, 5 μετὰ τοῦ προσοφλεῖν αἰσχύνην . . πάντες ὑμεῖς ἔγνωτε . . τὰ βέλτιστα εἰρηκότα ἐμέ. Th. 1.6 μετὰ τοῦ γυμνάζεσθαι ἠλείψαντο, bei (in Verbindung mit) den Leibesübungen. 4, 84 οἱ δὲ περὶ τοῦ δέχεσθαι αὐτὸν κατ᾽ ἀλλήλους ἐστασίαζον, in betreff seiner Aufnahme. 1, 45 προεῖπον ταῦτα τοῦ μὴ λύειν ἕνεκα τὰς σπονδάς. P. Theaet. 173e οὐδὲ γὰρ αὐτῶν ἀπέχεται τοῦ εὐδοκιμεῖν χάριν. Phaed. 99, a εἰ δέ τις λέγοι, ὅτι ἄνευ τοῦ τὰ τοιαῦτα ἔχειν . . οὐκ ἂν οἷός τ᾽ ἧν ποιεῖν τὰ δόξαντά μοι, ἀληθῆ ἂν λέγοι. X. M. 4.3.1 ἄνευ τοῦ σωφρονεῖν ohne besonnen zu sein, ohne Besonnenheit. Dem. 18.89 τότε ἐνστὰς πόλεμος ἄνευ τοῦ καλὴν δόξαν ἐνεγκεῖν ἐν πᾶσι τοῖς κατὰ τὸν βίον ἀφθονωτέροις . . διῆγεν ὑμᾶς, praeterquam quod. X. C. 5.4.28 οἱ κίνδυνοι οἱ αὐτοὶ καὶ ἄνευ τοῦ λαμβάνειν τὰ ἐπιτήδεια, auch wenn man nicht. P. Crit. 44b χωρὶς μὲν τοῦ ἐστερῆσθαι τοιούτου ἐπιτηδείου . . ἔτι δὲ καὶ πολλοῖς δόξω . . ἀμελῆσαι, ubi v. Stallb. Symp. 184, b οὐδὲν δοκεῖ τούτων οὔτε βέβαιον οὔτε μόνιμον εἶναι, χωρὶς τοῦ μηδὲ πεφυκέναι ἀπ᾽ αὐτῶν γενναίαν φιλίαν, abgesehen davon, dass hieraus eine edle Freundschaft garnicht entspringt. X. Comm. 4. 7, 5 μέχρι τοῦ . . γνῶναι. Pl. leg. 670, d μέχρι τοῦ δυνατὸν εἶναι. Dem. 4.34 τοῦ πάσχειν αὐτοὶ κακῶς ἔξω γενήσεσθε. 8, 59 οὐ γὰρ ἄλλο γ̓ οὐδέν ἐστι μεταξὺ τοῦ μήτ᾽ ἀμύνεσθαι μήτ᾽ ἄγειν ἡσυχίαν ἐᾶσθαι. Pl. Phaed. 96, e πόρρω που ἐμὲ εἶναι τοῦ οἴεσθαι περὶ τούτων του τὴν αἰτίαν εἰδέναι. (Smyth 2032)

d. Dativ bei Verben, als: πιστεύω, ἀπιστῶ, ἔοικα, und Adjektiven, als: ὅμοιος, ἐναντίος, und besonders in instrumentaler Bedeutung vom Mittel, Grunde. Aesch. Ag. 252 ἴσον δὲ τῷ προστένειν. X. ap. 14ἀπιστοῦσι τῷ ἐμὲ τετιμῆσθαι ὑπὸ δαιμόνων”, vgl. Isocr. 15.24. P. Phaed. 71c τῷ ζῆν ἐστί τι ἐναντίον, ὥσπερ τῷ ἐγρηγορέναι τὸ καθεύδειν. Dem. 18.269 τὸ τὰς ἰδίας εὐεργεσίας ὑπομιμνῄσκειν μικροῦ δεῖν ὅμοιόν ἐστι τῷ ὀνειδίζειν. X. C. 4.5.9 ἐβριμοῦτό τε τῷ Κύρῳ καὶ τοῖς Μήδοις τῷ καταλιπόντας αὐτὸν ἔρημον οἴχεσθαι. Dem. 8.11 οὐδενὶ τῶν πάντων πλέον κεκράτηκε Φίλιππος τῷ πρότερος πρὸς τοῖς πράγμασι γίγνεσθαι. Pl. Hipp. 1, 299, d εἴ τις (ἡδονὴ) αὐτῷ τούτῳ διαφέρει, τῷ μὲν ἡδονὴ εἶναι, δὲ μὴ ἡδονὴ εἶναι τῶν ἡδονῶν. — Mit den Präpositionen: ἐν, ἐπί, wegen, deshalb weil, mit der Bestimmung, unter der Bedingung, dass, πρός, ausserdem, dass; — mit ἅμα. Aesch. Prom. 381 ἐν τῷ προμηθεῖσθαι δὲ καὶ τολμᾶν τίνα | ὁρᾷς ἐνοῦσαν ζημίαν; S. Ai. 554 ἐν τῷ φρονεῖν γὰρ μηδὲν ἥδιστος βίος, vgl. OC. 115. Th. 1.34 οὐ γὰρ ἐπὶ τῷ δοῦλοι, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῷ ὁμοῖοι τοῖς λειπομένοις εἶναι ἐκπέμπονται. 71 ἐπὶ τῷ μὴ λυπεῖν τε ἄλλους καὶ αὐτοὶ ἀμυνόμενοι μὴ βλάπτεσθαι τὸ ἴσον νέμετε. P. Gorg. 456e (οἱ γονεῖς τοὺς παῖδας τοῖς παιδοτρίβαις) παρέδοσαν ἐπὶ τῷ δικαίως χρῆσθαι τούτοις (τοῖς ὅπλοις) πρὸς τοὺς πολεμίους. X. M. 4.8.2 (Σωκράτηςἐθαυμάζετο ἐπὶ τῷ εὐθύμως τε καὶ εὐκόλως ζῆν. Dem. 19.229 μὲν πρὸς τῷ μηδὲν ἐκ τῆς πρεσβείας λαβεῖν τοὺς αἰχμαλώτους ἐκ τῶν ἰδίων ἐλύσατο. Pl. civ. 468, d ἅμα τῷ τιμᾶσθαι καὶ τὴν ἰσχὺν αὐξήσει.

Wie der Infinitiv ohne Artikel (§ 472, S. 4 c), so wird auch der artikulierte Infinitiv als Apposition oder Epexegese eines vorangehenden Wortes, namentlich eines Demonstrativs, gebraucht. Hdt. 1.137 αἰνέω δὲ καὶ τόνδε (τὸν νόμον), τὸ μὴ μιῆς αἰτίης εἵνεκα μηδένα φονεύειν. Th. 1.41 καὶ εὐεργεσία αὕτη τε καὶ ἐς Σαμίους, τὸ δι᾽ ἡμᾶς Πελοποννησίους αὐτοῖς μὴ βοηθῆσαι, παρέσχεν ὑμῖν Αἰγινητῶν ἐπικράτησιν, diese Wohlthat, nämlich dass durch unsere Vermittelung die P. ihnen keine Hilfe leisteten. Pl. civ. 590, e τῶν παίδων ἀρχή, τὸ μὴ ἐᾶν ἐλευθέρους εἶναι ἕως ἂν κτλ. Gorg. 483, c τοῦτό ἐστι τὸ ἀδικεῖν, τὸ πλέον τῶν ἄλλων ζητεῖν ἔχειν. X. Ag. 7, 1 βασιλέως ἀγαθοῦ τοῦτο ἔργον ἐνόμιζε, τὸ τοὺς ἀρχομένους ὡς πλεῖστα ἀγαθὰ ποιεῖν. 8, 3 τοῦτο ἐπαινῶ Ἀγησιλάου, τὸ πρὸς τὸ ἀρέσκειν τοῖς Ἕλλησιν ὑπεριδεῖν τὴν βασιλέως ξενίαν, ubi v. Breitenb. 9, 6 ἐκεῖνο πῶς οὐ καλόν, τὸ αὐτὸν ἀνδρὸς ἔργοις καὶ κτήμασι κοσμεῖν τὸν ἑαυτοῦ οἶκον; Cy. 5. 1, 28 ἐγὼ μέν, εἰ νῦν ἀπέλθοιτε, δαίμονος ἂν φαίην τὴν ἐπιβουλὴν εἶναι, τὸ μὴ ἐᾶσαι ὑμᾶς μέγα εὐδαίμονας γενέσθαι. P. Symp. 173d ὁπόθεν ποτὲ ταύτην τὴν ἐπωνυμίαν ἔλαβες, τὸ μανικὸς καλεῖσθαι, οὐκ ᾿οἶδα. Civ. 578, d (οἱ πλούσιοι) τοῦτό γε προσόμοιον ἔχουσι τοῖς τυράννοις, τὸ πολλῶν ἄρχειν. Theaet. 186, d τί οὖν δὴ ἐκείνῳ ἀποδίδως ὄνομα, τῷ ὁρᾶν; X. C. 8.7.25 τί τούτου μακαριώτερον, τοῦ γῇ μιχθῆναι; Hier. 7, 3 δοκεῖ τούτῳ διαφέρειν ἀνὴρ τῶν ἄλλων ζῴων, τῷ τιμῆς ὀρέγεσθαι, ubi v. Breitenb. Vgl. Oec. 14, 10. Comm. 4. 7, 5 τὸ μέχρι τούτου ἀστρονομίαν μανθάνειν, μέχρι τοῦ . . γνῶναι, s. das. Kühners Bmrk. P. Prot. 356d ἐν τούτῳ ἡμῖν ἦν τὸ εὖ πράττειν, ἐν τῷ τὰ μὲν μεγάλα μήκη καὶ πράττειν καὶ λαμβάνειν, τὰ δὲ σμικρὰ φεύγειν. Vgl. 358, b.Leg. 876, d ὅπερ πολλάκις εἴπομέν τε καὶ ἐδράσαμεν ἐν τῇ τῶν ἔμπροσθεν νομοθετήσει νόμων, τὸ περιγραφήν τε καὶ τοὺς τύπους τῶν τιμωριῶν εἰπόντας δοῦναι τὰ παραδείγματα τοῖς δικασταῖς, . . τότε ἦν ὀρθότατα ἔχον.(Smyth 2033)

1 S. Birklein, Entwickelungsgeschichte des substantivierten Infinitivs, Würzburg 1888.

2 S. Kühner Ausf. L. Gr. II, 1 § 122, 3 S. 488.

3 S. Kvičala, Wiener Studien I, 1879. S. 239. Kühner, Ausf. L. Gr. II, 1 § 132, Anm. 3 b) S. 552.

hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: