Raphael Kühner, Bernhard Gerth, Ausführliche Grammatik der griechischen Sprache
Ildar Ibraguimov, Ed.

Der Gegenstand, mit dem ein anderer verglichen wird, kann, wie wir § 537 gesehen haben, entweder in einem beigeordneten, durch ἤ eingeleiteten Satze ausgedrückt oder, wie aus der Kasuslehre (§ 420, 2) bekannt ist, durch den Genetiv bezeichnet werden. Aber nicht überall kann der Genetiv an die Stelle von ἤ, oder ἤ an die Stelle des Genetivs treten. Es gelten hierüber folgende Regeln:

a) Beide Subjekte haben dasselbe Verb gemeinschaftlich. Alsdann können beide Ausdrucksweisen der Vergleichung statthaben, indem der verglichene Gegenstand entweder im Genetive steht oder durch die Vergleichungspartikel ἤ in demselben Kasus, in dem der andere steht, angereiht wird; doch ist der Genetiv das weitaus Überwiegende¹). Eur. Or. 728 πιστὸς ἐν κακοῖς ἀνὴρ | κρείσσων γαλήνης ναυτίλοισιν εἰσορᾶν (oder ἢ γαλήνη). 1155 οὐκ ἔστιν οὐδὲν κρεῖσσον ἢ φίλος σαφής. S. Ant. 638 ἐμοὶ γὰρ οὐδεὶς ἀξιώσεται γάμος | μείζων φέρεσθαι σοῦ καλῶς ἡγουμένου = ἢ σὺ κ. ἡγούμενος, quam tu recte me gubernans. Th. 8.52 οἱ Πελοποννήσιοι πλείοσι ναυσὶ τῶν Ἀθηναίων παρῆσαν = ἢ οἱ Ἀθηναῖοι. X. A. 3.3.7 οἱ Κρῆτες βραχύτερα τῶν Περσῶν ἐτόξευον = ἢ οἱ Πέρσαι. R. L. 10, 3 ὅσῳ κρείττων ψυχὴ σώματος, τοσούτῳ καὶ οἱ ἀγῶνες οἱ τῶν ψυχῶν ἢ οἱ τῶν σωμάτων ἀξιοσπουδαστότεροι. Eur. Hel. 419 ὅταν δ̓ ἀνὴρ | πράξῃ κακῶς ὑψηλός, εἰς ἀηθίαν | πίπτει κακίω τοῦ πάλαι δυσδαίμονος = ἢ ὁ π. δυσδαίμων. Ar. Pl. 558 (ἐγὼ) τοῦ Πλούτου παρέχω βελτίονας ἄνδρας = ἢ ὁ Πλοῦτος.

b) Die beiden Gegenstände der Vergleichung sind Objekte und haben dasselbe Verb in derselben Form gemeinschaftlich. Auch in diesem Falle können im Griechischen beide Ausdrucksweisen angewendet werden, und zwar wird bei dem Objekte im Akkusative meist der Genetiv angewendet; aber auch bei dem Objekte im Dative ist der Genetiv nicht selten; am seltensten wird der Genetiv gesetzt, wenn die Konstruktion des Satzes den Genetiv erfordert. a) Akkusativ. i, 27 οὔτοι ἔγωγε | ἧς γαίης δύναμαι γλυκερώτερον ἄλλο ἰδέσθαι. s, 130 οὐδὲν ἀκιδνότερον γαῖα τρέφει ἀνθρώποιο. Eur. Hipp. 265 οὕτω τὸ λίαν ἧσσον ἐπαινῶ | τοῦ μηδὲν ἄγαν. Med. 327 φιλῶ γὰρ οὐ σὲ μᾶλλον ἢ δόμους ἐμούς. X. M. 2.3.1 χρησιμώτερον νομίζουσι χρήματα ἢ ἀδελφούς. Cy. 2. 3, 12 ἐμοὶ δοκεῖ Κῦρος, οὕστινας ἂν ὁρᾷ ἀγαθούς, φιλεῖν οὐδὲν ἧττον ἑαυτοῦ. In der Konstr. des Acc. c. Inf. Pl. civ. 360, d λυσιτελεῖν οἴεται πᾶς ἀνὴρ πολὺ μᾶλλον ἰδίᾳ τὴν ἀδικίαν τῆς δικαιοσύνης. — b) Dativ. Th. 1.85 ἔξεστι δ̓ ἡμῖν (sc. βουλεύειν） μᾶλλον ἑτέρων (d. i. ἢ ἑτέροις). 2, 15 ξυνεβεβήκει . . ἑτέρων μᾶλλον Ἀθηναίοις τοῦτο. 6, 16 προσήκει μοι μᾶλλον ἑτέρων . . ἄρχειν. 7, 63 καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον παρακελεύομαι τῶν ναυτῶν (d. i. ἢ τοῖς ναύταις). P. Gorg. 479b ἀγνοεῖν, ὅσῳ ἀθλιώτερόν ἐστι μὴ ὑγιοῦς σώματος μὴ ὑγιεῖ ψυχῇ συνοικεῖν st. ἢ μὴ ὑγιεῖ σώματι. Leg. 674, a ἔτι μᾶλλον τῆς Κρητῶν χρείας προσθείμην ἂν (τὴν ψῆφον) τῷ τῶν Καρχηδονίων νόμῳ. X. C. 8.7.12 ταῦτα τῷ βασιλεύοντι ἀνάγκη σοῦ μᾶλλον συμπαρομαρτεῖν. An. 2. 5, 13 οὐχ ὁρῶ, ποίᾳ δυνάμει συμμάχῳ χρησάμενοι μᾶλλον ἂν κολάσαισθε (τοὺς Αἰγυπτίους) τῆς νῦν σὺν ἐμοὶ οὔσης st. ἢ τῇ . . οὔσῃ (entst. aus χρῶμαι δυνάμει τινὶ μᾶλλον τῆς νῦν σύν τινι οὔσης). Ps. Lys. 6.30 πιστεύων ἀεὶ μᾶλλον τοῖς ἀγνῶσι τῶν γνωρίμων. Vgl. Eur. Cycl. 273. Dem. 3.32 εἰ μείζων εἰπόντι ἐμοὶ γένοιτο παρ᾽ ὑμῶν βλάβη τῶν πεποιηκότων αὐτὰ γενέσθαι. 9, 40 τἆλλ᾽ οἷς ἄν τις ἰσχύειν τὰς πόλεις κρίνοι, νῦν ἅπασι καὶ πλείω καὶ μείζω ἐστὶ τῶν τότε (d. i. ἢ τοῖς τότε). 20, 135 ὅσῳ δ̓ ὑμῖν (τοῦτο) αἴσχιον τῶν ἄλλων (sc. ἐστίν), ἀκούσατέ μου. S. OC. 568 τῆς ἐς αὔριον | οὐδὲν πλέον μοι σοῦ μέτεστιν ἡμέρας. — c) Genetiv. X. M. 4.3.10 ἐμοὶ δοκεῖ (ὁ ἄνθρωπος τῶν ζῴων ἀπολαύειν) πλείω τῶν φυτῶν st. ἢ τῶν φυτῶν, s. das. Kühners Bmrk. p. 439^{2}. Noch härter R. L. 9, 1 ἐπισκοπῶν τις ἂν εὕροι μείους ἀποθνῄ- σκοντας τούτων τῶν ἐκ τοῦ φοβεροῦ ἀποχωρεῖν αἱρουμένων, reperiat pauciores mori ex eis (sc. qui honestam mortem vitae turpi praeferunt) quam ex eis, qui propter metum fugere malunt, vgl. Sauppe. (Doch schieben in beiden Beispielen die Neueren ἤ ein: ἢ τῶν φυτῶν, ἢ τῶν. Comm. 3. 11, 5 κρεῖττον οἰῶν τε καὶ βοῶν καὶ αἰγῶν φίλων ἀγέλην κεκτῆσθαι stehen die Gen. οἰῶν, βοῶν, αἰγῶν nicht statt ἢ οἰῶν u. s. w., sc. ἀγέλην, sondern vermöge der comparatio compendiaria, s. Nr. 3, statt ἢ οἶς, βοῦς, αἶγας). — Dass st. des Genetivs auch Präpositionen, als ἀντί u. πρό c. gen., παρά u. πρός c. acc. öfters gebraucht werden, haben wir in der Lehre von den Präp. I. Bd. S. 454. 455. 515 u. 521 gesehen.

Wenn aber das zweite Glied der Vergleichung entweder mit der Kopula εἰμί oder zwar mit demselben Verb wie das erste Glied, aber in verschiedener Form verbunden sein sollte, so können drei unterschiedene Ausdrucksweisen stattfinden:

a) ἤ mit dem Nominative nach weggelassenem Verb; diese Ausdrucksweise ist aber die seltenere. *k, 566 ῥεῖα θεός γ̓ ἐθέλων καὶ ἀμείνονας ἠέπερ οἵδε (sc. εἰσίν) | ἵππους δωρήσαιτο. X. C. 5.2.28 ἑνὸς δ̓ ἀνδρὸς πολὺ δυνατωτέρου ἢ ἐγὼ (sc. εἰμί) υἱόν. Isocr. 8.145 τοῖς δὲ νεωτέροις καὶ μᾶλλον ἀκμάζουσιν ἢ ἐγὼ (sc. ἀκμάζω) παραινῶ καὶ παρακελεύομαι τοιαῦτα καὶ λέγειν καὶ γράφειν κτλ. Dem. 18.178 ἡμῶν δὲ ἄμεινον ἢ ᾿κεῖνοι προορωμένων. 29, 56 τῶν πάντ᾽ εἰδότων μᾶλλον ἢ Μιλύας. Dieselbe Erscheinung bei ὥσπερ, s. § 581, 3.

b) Häufiger aber tritt nach Weglassung der Kopula εἰμί eine Attraktion des Kasus ein, indem der Nominativ in den Kasus verwandelt wird, der vorhergeht. *a, 260 καὶ ἀρείοσιν ἠέπερ ὑμῖν | ἀνδράσιν ὡμίλησα, d. i. ἠέπερ ὑμεῖς ἐστε. S. OR. 773 τῷ γὰρ ἂν καὶ μείζονι λέξαιμ̓ ἂν ἢ σοί; Eur. Tr. 366 πόλιν δὲ δείξω τήνδε μακαριωτέραν | ἢ τοὺς Ἀχαιούς, d. i. ἢ οἱ Ἀχαιοί εἰσιν. Hdt. 7. 10, 1 σὺ μέλλεις ἐπ᾽ ἄνδρας στρατεύεσθαι πολὺ ἀμείνονας ἢ Σκύθας. 26 ἵνα πηγαὶ ἀναδιδοῦσι Μαιάνδρου ποταμοῦ καὶ ἑτέρου οὐκ ἐλάσσονος ἢ Μαιάνδρου. Th. 6.1 οὐ πολλῷ τινι ὑποδεέστερον πόλεμον ἀνῃροῦντο ἢ τὸν πρὸς τοὺς Πελοποννησίους. 2, 13 οὐκ ἐλάσσονος ἢ πεντήκοντα ταλάντων. 7, 77 ἤδη τινὲς ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν, aus einer gefährlicheren Lage, als die gegenwärtige ist. X. C. 8.3.32 πλουσιωτέρῳ μὲν ἄν, εἰ ἐσωφρόνεις, ἢ ἐμοὶ ἐδίδους. Pl. leg. 892, b οὔσης ταύτης (sc. τῆς ψυχῆς) πρεσβυτέρας ἢ σώματος. Civ. 533, d. Dem. 30.36.

c) Der blosse Genetiv st. ἤ mit seinem Kasus. *h, 111 μηδ᾽ ἔθελ̓ ἐξ ἔριδος σεῦ ἀμείνονι φωτὶ μάχεσθαι, d. i. ἢ σὺ εἶ. Aesch. Suppl. 19 τίν̓ ἂν οὖν χώραν εὔφρονα μᾶλλον τῆσδ᾽ ἀφικοίμεθα; S. OR. 272 (εὔχομαι) τῷ πότμῳ | τῷ νῦν φθερεῖσθαι κἄτι τοῦδ᾽ ἐχθίονι. Ai. 1054 ἐξεύρομεν (sc. αὐτὸν) ἐχθίω Φρυγῶν. El. 1371 τούτοις τε καὶ σοφωτέροις | ἄλλοισι τούτων πλείοσιν μαχούμενοι. Eur. Hec. 399 ἤν γε πείθῃ τοῖσι σοῦ σοφωτέροις. Rh. 168 οὐκ ἐξ ἐμαυτοῦ μειζόνων γαμεῖν θέλω. Andr. 894 στεμμάτων δ̓ οὐχ ἥσσονας | σοῖς προστίθημι γόνασιν ὠλένας ἐμάς. X. An. 1. 9, 25 λέγων, ὅτι οὔπω δὴ . . τούτου ἡδίονι οἴνῳ ἐπιτύχοι. Isocr. 8.86 πλείοσι καὶ μείζοσι (συμφοραῖς) περιέπεσον . . τῶν ἐν ἅπαντι τῷ χρόνῳ τῇ πόλει γεγενημένων st. ἢ αἱ . . τῇ πόλει γεγενημέναι εἰσίν. Pl. Phaed. 62, e παρὰ τῷ ἑαυτοῦ βελτίονι. Civ. 338, d. Hdt. 3.5 ἀπὸ Καδύτιος ἐούσης πόλιος . . Σαρδίων οὐ πολλῷ ἐλάσσονος, d. i. ἢ Σάρδεις εἰσί. Th. 6.1 Ἀθηναῖοι ἐβούλοντο αὖθις μείζονι παρασκευῇ τῆς μετὰ Λάχητος . . ἐπὶ Σικελίαν πλεύσαντες καταστρέψασθαι st. ἢ ἡ μετὰ Λάχητος ἦν. 4, 120 τοῦ κέλητος μείζονι πλοίῳ. Ar. Th. 434 οὔπω ταύτης ἤκουσα πολυπλοκωτέρας γυναικός. Ach. 425. S. Ant. 487 ἀλλ᾽ εἴτ᾽ ἀδελφῆς εἴθ᾽ ὁμαιμονεστέρας | τοῦ παντὸς ἡμῖν Ζηνὸς ἑρκείου κυρεῖ st. ἢ τοῦ παντὸς Ζ. ἑρκείου. (Doch steht die Lesart nicht fest.) Eurip. Diktys fr. 10 (Dind. 345) κἂν ἀμείνονος πατρὸς Ζηνὸς πεφύκῃ²).

Anmerk. 1. Zuweilen steht der Genetiv im Sinne von ἤ mit einer präpositionellen Bestimmung. Hdt. 1.133 ἡμέρην ἁπασέων μάλιστα ἐκείνην τιμᾶν νομίζουσι τῇ ἕκαστος ἐγένετο: ἐν ταύτῃ δὲ πλέω δαῖτα τῶν ἀλλέων δικαιεῦσι προτίθεσθαι st. ἢ ἐν τῇσι ἄλλῃσι (ἡμέρῃσι). 4, 16 οὐδὲ οὗτος προσωτέρω Ἰσσηδόνων . . ἔφησε ἀπικέσθαι st. ἢ ἐπὶ Ἰσσηδόνας.(Smyth 1069)

（Comparatio compendiaria). In dem Streben nach Kürze des Ausdrucks beziehen die Griechen nicht selten das Attribut eines Gegenstandes nicht auf das Attribut eines andern Gegenstandes, sondern auf den Gegenstand selbst, an dem dasselbe haftet, und setzen denselben in den Genetiv. *f, 191 κρείσσων αὖτε Διὸς γενεὴ ποταμοῖο τέτυκται st. γενεῆς ποταμοῖο (im Vergleich zum Flussgotte ist des Zeus Geschlecht mächtiger). Eur. Phrixi fr. 10 (Dind. 828) πολλοῖσι δούλοις τοὔνομ᾽ αἰσχρόν, ἡ δὲ φρὴν | τῶν οὐχὶ δούλων ἔστ᾽ ἐλευθερωτέρα st. τῆς τῶν οὐχὶ δούλων φρενός. Theocr. 20, 25 ὄμματά μοι γλαυκᾶς χαροπώτερα πολλὸν Ἀθάνας. Vgl. 5, 57. Th. 1.71 τὰ τῶν Ἀθηναίων . . ἐπὶ πλέον ὑμῶν κεκαίνωται, st. τῶν ὑμετέρων. X. C. 3.3.41 χώραν ἔχετε οὐδὲν ἧττον ἡμῶν ἔντιμον st. τῆς ἡμετέρας od. ἢ ἡ ἡμετέρα ἐστί. Vgl. 8. 4, 10. Comm. 3. 6, 8 ἐὰν δὲ (ἡ τῆς πόλεως δύναμις) ἥττων τῶν ἐναντίων sc. ᾖ st. ἢ ἡ τῶν ἐν. 4. 6, 14 ἐν δέ γε πολέμῳ (κρατοίη ἂν） ὁ καθυπερτέραν (ποιῶν τὴν πόλιν) τῶν ἀντιπάλων st. τῆς τῶν ἀντιπάλων. Oec. 8, 22 μυριοπλάσια ἡμῶν ἅπαντα ἔχει ἡ πᾶσα πόλις. Dem. 23.134 μὴ τὴν ἤδη χάριν τοῦ μετὰ ταῦτα χρόνου παντὸς περὶ πλείονος ἡγεῖσθαι. S. Ant. 75 πλείων χρόνος, | ὃν δεῖ μ̓ ἀρέσκειν τοῖς κάτω τῶν ἐνθάδε st. χρόνος, ὃν δεῖ μ̓ ἀρέσκειν τοῖς κάτω, πλείων ἐστὶν ἢ ὃν τοῖς ἐνθάδε. — In vielen sonst hierher gerechneten Beispielen liegt nicht comparatio compendiaria, sondern unmittelbare Vergleichung zweier Subjekte vor, z. B. Hdt. 2.134 πυραμίδα ἀπελίπετο πολλὸν ἐλάσσω τοῦ πατρός nicht: eine Pyramide, die kleiner war als die seines Vaters, sondern: er hinterliess eine kleinere Pyramide als sein Vater hinterlassen hatte. Ebenso S. Ph. 682 ἄλλον δ̓ οὔτιν᾽ ἔγωγ᾽ οἶδα . . μοίρᾳ | τοῦδ᾽ ἐχθίονι συντυχόντα nicht = ἢ τῇ τοῦδε, sondern ἢ τόνδε. Eur. M. 1343 λέαιναν, οὐ γυναῖκα, τῆς Τυρσηνίδος | Σκύλλης ἔχουσαν ἀγριωτέραν φύσιν³).

Anmerk. 2. Übrigens wird auch in jeder anderen Vergleichung diese verkürzte Ausdrucksweise sehr häufig von den Griechen angewendet, z. B. *r, 51 κόμαι Χαρίτεσσιν ὁμοῖαι st. Χαρίτων κόμαις. Vgl. § 423, 9. *a, 163 οὐ μὲν σοί ποτε ἶσον ἔχω γέρας. b, 121. d, 279. ν, 89. Dem. 23.196. X. C. 5.1.4. Hier. 1, 38 ἐξεικάζουσιν αὑτοὺς ταῖς τῶν φιλούντων ὑπουργίαις st. τὰς αὑτῶν ὑπουργίας, ubi v. Frotscher et Breitenb. Comm. 3. 5, 4 τεταπείνωται μὲν ἡ τῶν Ἀθηναίων δόξα πρὸς τοὺς Βοιωτούς, ἐπῆρται δὲ τὸ τῶν Θηβαίων φρόνημα πρὸς τοὺς Ἀθηναίους, s. das. Kühners Bmrk. p. 316^{2}. Vgl. Th. 1. 71, 2. So auch im Lateinischen, vgl. Kühner ad Cic. Tusc. 1. 1, 2. p. 43^{5}. (Smyth 1076)

In der Verbindung der Komparative πλείων, ἐλάττων, πλέον (πλεῖν), ἔλαττον, μεῖον mit einem Zahlworte finden folgende Ausdrucksweisen statt: a) πλείους ἢ δέκα ἡμέραι; b) πλείους δέκα ἡμερῶν; c) πλείους δέκα ἡμέραι ohne ἤ; d) πλέον ἢ δέκα ἡμέραι; u. e) πλέον δέκα ἡμέραι ohne ἤ und ohne Rücksicht auf die Konstruktion des Satzes, wie im Lat. bei decem plus anni, decem plus annorum u. s. w.; f) πλέον δέκα ἡμερῶν, wenn πλέον, ἔλαττον, μεῖον der Nom. od. Acc. ist. a) Th. 8.65 οὔτε μεθεκτέον τῶν πραγμάτων πλείοσιν ἢ πεντακισχιλίοις. X. C. 2.1.5 τοξότας πλείους ἢ τετρακισμυρίους. Isae. 3.31 συνοικῶν πλείω ἢ ὀκτὼ ἔτη. Aeschin. 1.56 ἔχων οὐκ ἐλάττους ἢ ὀγδοήκοντα μνᾶς. — b) Th. 6.25 ὁπλίταις δὲ τοῖς ξύμπασι . . πεντακισχιλίων οὐκ ἐλάσσοσιν. X. Hell. 1. 3, 10 ἱππέας πλείους τριακοσίων. Cy. 2. 1, 5 λογχοφόρους οὐ μείους τετρακισμυρίων . . πελταστὰς οὐ μείους τρισμυρίων . . (ἱππέας) οὐκ ἐλάττους δισμυρίων. — c) Th. 4.44 ἀπέθανον . . Ἀθηναίων ὀλίγῳ ἐλάσσους πεντήκοντα. P. Leg. 775a φίλους μὴ πλείους πέντε. Vgl. Lycurg. 145. — d) X. H. 7.1.20 τριήρεις πλέον ἢ εἴκοσιν. An. 1. 2, 11 μισθὸς πλέον ἢ τριῶν μηνῶν. 5. 6, 9 μυριάδας πλέον ἢ δώδεκα. Pl. Symp. 175, e ἐν μάρτυσι πλεῖν ἢ δισμυρίοις. Isae. 10.23 τὸν . . οἶκον πλέον ἢ τεττάρων ταλάντων ἕξουσιν, ubi v. Schoemann. 11, 41 πλέον ἢ πένθ̓ ἡμιταλάντων οὐσίαν λαβεῖν. Vgl. 49. Th. 6.67 τοὺς ἱππέας ἐπετάξαντο ἐπὶ τῷ δεξιῷ, οὐκ ἔλασσον ὄντας ἢ διακοσίους καὶ χιλίους. — e) Th. 6.95 ἐπράθη (ἡ λεία) ταλάντων οὐκ ἔλασσον πέντε καὶ εἴκοσι. X. A. 5.6.9 Ἅλυν οὐ μεῖον δυοῖν σταδίοιν (sc. εὖρος). 6. 4, 24 οἱ ἱππεῖς ἀποκτείνουσι τῶν ἀνδρῶν οὐ μεῖον πεντακοσίους. — f) Lys. 19.42 εἰσενήνεκται . . οὐκ ἔλαττον μνῶν τετταράκοντα. 20, 14 πλέον ὀκτὼ ἡμερῶν ἐλθών. P. Leg. 755a μὴ πλέον εἴκοσιν ἐτῶν νομοφύλαξ ἀρχέτω. — Auch der Plural πλείω findet sich, aber nur vereinzelt, adverbialisch st. πλεῖον gebraucht. P. Menex. 235b παραμένει ἡμέρας πλείω ἢ τρεῖς m. d. Var. πλείους, s. Stallb., der vergleicht Diod. 20, 82 p. 1532 Ddrf. εἶχε δὲ ναῦς μακρὰς μὲν . . διακοσίας, ὑπηρετικὰς δὲ πλείω τῶν ἑκατὸν ἑβδομήκοντα.

Anmerk. 3. Zuweilen findet sich neben dem Genetive auch die Partikel ἤ. Dergleichen Beispiele sind auf eine zwiefache Art zu erklären. Entweder drückt der Genetiv, ganz unabhängig von dem Komparative, eine diesem Kasus eigene Beziehung aus, als: P. Leg. 755a μὴ ἔλαττον ἢ πεντήκοντα γεγονὼς ἐτῶν (sowie man sagt: γίγνεσθαι τριάκοντα ἐτῶν s. § 418, 1, c). X. Hell. 3. 2, 19 λίμνη πλέον ἢ σταδίου ὑπόψαμμος, lacus longius (spatium) quam stadii spatium arenosus. 4. 6, 5 προῄει πλέον . . ἢ δέκα σταδίων, longius spatium quam decem stadiorum, indem πλέον als Subst. aufzufassen ist, s. Breitenb. Lys. 19.46 Στεφάνῳ . . ἐλέγετο εἶναι πλέον ἢ πεντήκοντα ταλάντων, ἀποθανόντος δ̓ ἡ οὐσία ἐφάνη περὶ ἕνδεκα τάλαντα hängen die Gen. π. ταλάντων von dem folg. οὐσία ab. Theocr. 15, 37 G. πόσσω κατέβα τοι ἀφ᾽ ἱστῶ; Pr. . . πλέον ἀργυρίω καθαρῶ μνᾶν | ἢ δύο = für mehr als zwei Minen reinen Silbers, nach § 418, 7. Andere Beispiele sind Nr. 2, b) erklärt. [X. H. 2.1.8 ist st. μακρότερον ἢ χειρός mit Dind. Steph. χειρίς zu lesen. Isocr. 6.72 wird jetzt mit Koray nach dessen Hdsch. richtig gelesen: μᾶλλον ἁρμόττοντα τοῖς ἡμετέροις φρονήμασιν ὧν ἔνιοί τινες ὑμῖν συμβουλεύουσιν st. ἢ ὧν; ἤ konnte leicht aus den Endbuchstaben des vorangehenden Wortes entstehen. Theocr. 20, 27 wird st. φωνὰ γλυκερωτέρα ἢ μελικήρου richtig gelesen: ἢ μέλι κήρω.] Oder der Genetiv ist ein präparatives Demonstrativ- od. Relativpronomen, zu dem der folgende mit ἤ eingeleitete Satz als eine Apposition oder Epexegese angesehen werden kann. Ο, 509 f. ἡμῖν δ̓ οὔτις τοῦδε νόος καὶ μῆτις ἀμείνων, | ἢ αὐτοσχεδίῃ μῖξαι χεῖράς τε μένος τε. z, 182 οὐ μὲν γὰρ τοῦγε κρεῖσσον καὶ ἄρειον, | ἢ ὅθ᾽ ὁμοφρονέοντε νοήμασιν οἶκον ἔχητον | ἀνὴρ ἠδὲ γυνή. P. Gorg. 500c οὗ τί ἂν μᾶλλον σπουδάσειέ τις . . ἢ τοῦτο, ubi v. Stallb. Dem. 15.4 οὗ μεῖζον οὐδὲν ἂν ὑμῖν γένοιτο ἀγαθὸν ἢ . . ἀνυπόπτου τυχεῖν εὐνοίας. Isae. 1.20 τίς γὰρ ἂν γένοιτο ταύτης μανία μείζων ἢ . . ἡμᾶς κακῶς ποιεῖν, ubi v. Schoemann. Lys. 25.23 οὐδὲν ἂν εἴη αὐτοῖς χαλεπώτερον τούτων ἢ πυνθάνεσθαι μὲν ἡμᾶς μετέχοντας τῶν πραγμάτων, ubi v. Bremi und Frohberger. Vgl. 2, 73. 10, 28. P. Crit. 44c τίς ἂν αἰσχίων εἴη ταύτης δόξα ἢ δοκεῖν χρήματα περὶ πλείονος ποιεῖσθαι; Eur. Heracl. 297 f. οὐκ ἔστι τοῦδε παισὶ κάλλιον γέρας | ἢ πατρὸς ἐσθλοῦ κἀγαθοῦ πεφυκέναι, ubi v. Pflugk. Suppl. 1120 τί γὰρ ἂν μεῖζον τοῦδ᾽ ἔτι θνατοῖς | πάθος ἐξεύροις | ἢ τέκνα θανόντ᾽ ἐσιδέσθαι; Vgl. Med. 553. Menand. fr. inc. 109 οὐκ ἔστι μείζων ἡδονὴ ταύτης πατρὶ | ἢ σωφρονοῦντα καὶ φρονοῦντ᾽ ἰδεῖν τινα | τῶν ἐξ ἑαυτοῦ. Ähnlich X. oec. 2, 8 οἱ σοὶ φίλοι, πολὺ ἀρκοῦντα σοῦ μᾶλλον ἔχοντες τῇ ἑαυτῶν κατασκευῇ, ἢ σὺ τῇ σῇ, ubi v. Breitenb. Dem. 29.11 ᾠήθην δεῖν μηδὲν ἄλλο τούτου πρότερον ἢ τοῦτον προκαλούμενος ἐλέγξαι, ubi v. Bremi. So auch im Lat., wie C. Verr. 4 § 77 quid hoc tota Sicilia est clarius, quam omnes Segestae matronas et virgines convenisse, cum etc.? S. Kühners L. Gr. II, 2 § 225, A. 11 S. 976 ob. Auch finden sich Stellen, in denen nach dem hinweisenden Demonstrative die Partikel ἤ fehlt. Aesch. Ag. 603 τί γὰρ γυναικὶ τούτου φέγγος ἥδιον δρακεῖν, | ἀπὸ στρατείας ἄνδρα σώσαντος θεοῦ, | πύλας ἀνοῖξαι; Isae. 1.23 πῶς ἂν ἕτερα τούτων γένοιτο ἀπιστότερα, τοὺς μὲν . . φυλάξασθαι τὴν διακονίαν, ubi v. Schoem. Lys. 26.17 οὐ γὰρ ἐλάττους τούτων ἡ πόλις τετίμηκε τῶν ἐπὶ Φυλὴν ἐλθόντων, nämlich diejenigen, welche. Ähnlich: P. Gorg. 519d τούτου τοῦ λόγου τί ἂν ἀλογώτερον εἴη πρᾶγμα, ἀνθρώπους ἀγαθοὺς καὶ δικαίους γενομένους . . ἀδικεῖν. Vgl. § 540, Anm. 6.

Wenn zwei Eigenschaften an Einem Gegenstande miteinander verglichen werden, und die eine dem Gegenstande in einem höheren Grade zukommt, so werden beide Adjektive oder Adverbien in den Komparativ gesetzt, und das letztere durch ἤ angereiht. Θάττων ἢ σοφώτερος, mehr schnell als weise, magis celer quam sapiens oder celerior quam sapientior (s. Kühners L. Gr. II. 2, § 225, 6, S. 979). a, 164 πάντες κ̓ ἀρησαίατ᾽ ἐλαφρότεροι πόδας εἶναι | ἢ ἀφνειότεροι χρυσοῖό τε ἐσθῆτός τε. Pl. civ. 409, d πλεονάκις πονηροῖς ἢ χρηστοῖς ἐντυγχάνων σοφώτερος ἢ ἀμαθέστερος δοκεῖ εἶναι αὑτῷ τε καὶ ἄλλοις. Hdt. 3.65 ἐποίησα ταχύτερα ἢ σοφώτερα. Vgl. 7, 194. Lys. 19.15 ὃν οἱ πολλοὶ βελτίονα ἡγοῦνται εἶναι ἢ πλουσιώτερον. Isocr. 6.24 συντομώτερον ἢ σαφέστερον διαλεχθῆναι. Th. 3.42 ὁ μὴ πείσας ἀξυνετώτερος ἂν δόξας εἶναι ἢ ἀδικώτερος ἀπεχώρει, imperitus potius quam iniustus. Aeschin. 3.69 τὴν εἰρήνην ἀναγκαιοτέραν ἢ καλλίω ὑπολαμβάνοντες εἶναι. Ar. Ach. 1078 ἰὼ στρατηγοὶ πλείονες ἢ βελτίονες. Auch in Verbindung mit μᾶλλον und dem Positive. Eur. M. 485 πρόθυμος μᾶλλον ἢ σοφωτέρα. (Dagegen Aesch. Ag. 1591 προθύμως μᾶλλον ἢ φίλως.) Bei Hdt. 2.37 προτιμῶντες καθαροὶ εἶναι ἢ εὐπρεπέστεροι liegt der Kompar. in προτιμῶντες.

Das Subjekt wird mit sich selbst verglichen, d. h. das Subjekt zeigt zu irgend einer Zeit eine Eigenschaft in einem höheren Grade als gewöhnlich. In diesem Falle wird zu dem Komparative der Genetiv der Reflexivpronomen: ἐμαυτοῦ, σεαυτοῦ, ἑαυτοῦ und zu dem Pronomen der III. Person ausserdem in der Regel das Pron. αὐτός gesetzt. Diese Vergleichungsform ist erst nachhomerisch und mehr ein Eigentum der Prosa als der Poesie. Die andere Ausdrucksweise durch ἤ findet hier nicht statt. Βελτίων εἰμὶ ἐμαυτοῦ, βελτίων εἶ σεαυτοῦ, βελτίων ἐστὶν αὐτὸς ἑαυτοῦ. Den Sinn dieser Verbindung drückt Hdt. 5.118 durch ἀμείνονες τῆς φύσιος aus, s. Valck. ad 8, 86. Vgl. 4, 50 μέζων τῆς ἑωυτοῦ φύσιος γίνεται mit 2, 25 αὐτὸς ἑωυτοῦ ῥέει πολλῷ ὑποδεέστερος. Hdt. 8.137 διπλήσιος ἐγίνετο αὐτὸς ἑωυτοῦ. Th. 3.11 ὅσῳ δυνατώτεροι αὐτοὶ αὑτῶν ἐγίγνοντο, (τοσούτῳ） καὶ ἡμεῖς ἐρημότεροι. Vgl. 6, 72. 7, 66. 1, 8 πλουσιώτεροι ἑαυτῶν γιγνόμενοι. X. r. eq. 1, 14 ἅπαντα βελτίω ἔσται ἑαυτῶν, alle Teile werden besser sein, als sie an und für sich sind, vgl. Sauppe. Ven. 12, 20 ἅπας ἑαυτοῦ ἐστι βελτίων. Vgl. Isocr. 15.185. 267. 275. 191 γίγνονται κρείττους οὐ μόνον ἑαυτῶν, ἀλλὰ καὶ τῶν εὖ πεφυκότων. Antiph. 5.7 ὁρῶ καὶ τοὺς πάνυ ἐμπείρους τοῦ ἀγωνίζεσθαι πολλῷ χεῖρον ἑαυτῶν λέγοντας, ὅταν ἔν τινι κινδύνῳ ὦσιν. Pl. civ. 421, d (πλουτήσας χυτρεὺς) ἀμελὴς γενήσεται μᾶλλον αὐτὸς ἑαυτοῦ, sorgloser, als bevor er reich geworden ist. Leg. 797, d ἴτε δή, μειζόνως αὐτὸν ἀκούσωμεν ἡμῶν αὐτῶν “magis quam ipsi alioquin consuevimus” Stallb. Lach. 182, c πάντα ἄνδρα ἐν πολέμῳ . . ἀνδρειότερον ἂν ποιήσειεν αὐτὸν αὑτοῦ οὐκ ὀλίγῳ αὕτη ἡ ἐπιστήμη. Vgl. Prot. 350, d. Civ. 411, c. 526, b. Eine sehr merkwürdige und die Bedeutung dieser Komparationsform ins Licht setzende Stelle lesen wir Pl. civ. 431, a. b φαίνεταί μοι βούλεσθαι λέγειν οὗτος ὁ λόγος, ὥς τι ἐν αὐτῷ τῷ ἀνθρώπῳ περὶ τὴν ψυχὴν τὸ μὲν βέλτιον ἔνι, τὸ δὲ χεῖρον, καὶ ὅταν μὲν τὸ βέλτιον φύσει τοῦ χείρονος ἐγκρατὲς ᾖ, τοῦτο λέγειν τὸ κρείττω αὑτοῦ . ., ὅταν δὲ ὑπὸ τροφῆς κακῆς ἤ τινος ὁμιλίας κρατηθῇ ὑπὸ πλήθους τοῦ χείρονος σμικρότερον τὸ βέλτιον ὄν, τοῦτο δὲ . . καλεῖν ἥττω ἑαυτοῦ καὶ ἀκόλαστον τὸν οὕτω διακείμενον: . . κρείττω . . (τὴν νέαν ἡμῖν πόλιν) αὐτὴν αὑτῆς δικαίως φήσεις προσαγορεύεσθαι, εἴπερ οὗ τὸ ἄμεινον τοῦ χείρονος ἄρχει, σῶφρον κλητέον καὶ κρεῖττον αὑτοῦ. Vgl. Ov. M. 5, 18 iam se formosior ipsa est. Bisweilen wird auch der Genetiv dieser Pronomen durch ἤ erklärt: Hdt. 2.25 ὁ δὲ Νεῖλος τοῦτον τὸν χρόνον αὐτὸς ἑωυτοῦ ῥέει πολλῷ ὑποδεέστερος ἢ τοῦ θέρεος. 8, 86 ἐγένοντο ταύτην τὴν ἡμέρην μακρῷ ἀμείνονες αὐτοὶ ἑωυτῶν ἢ πρὸς Εὐβοίῃ, ubi v. Valck. Th. 7.66 τό γ̓ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστιν, ἢ εἰ μηδ᾽ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον. Pl. leg. 649, a αὐτὸν αὑτοῦ ποιεῖ πρῶτον ἵλεων εὐθὺς μᾶλλον ἢ πρότερον. Prot. 350, a οἱ ἐπιστήμονες τῶν μὴ ἐπισταμένων θαρραλεώτεροί εἰσι καὶ αὐτοὶ ἑαυτῶν, ἐπειδὰν μάθωσιν, ἢ πρὶν μαθεῖν⁴). Auf gleiche Weise stellt der Superlativ in Verbindung mit dem Genetive eines reflexiven Pronomens (ἐμαυτοῦ, σεαυτοῦ, ἑαυτοῦ) und meistens mit αὐτός das Subjekt als zu einer Zeit die in ihm wohnende Eigenschaft in dem höchsten Grade (d. h. in einem höheren Grade als zu irgend einer andern Zeit) bewährend dar. Ἄριστος αὐτὸς ἑαυτοῦ τότε ἐγένετο, er hat sich selbst schon öfters an Tüchtigkeit übertroffen, aber damals in Vergleich mit allen früheren Fällen in dem höchsten Grade. Ἀρίστη αὐτὴ ἑαυτῆς. Hdt. 1.193 ἐπεὰν ἄριστα αὐτὴ ἑωυτῆς ἐνείκῃ, ἐπὶ τριηκόσια ἐκφέρει. Vgl. 1, 203. 2, 8. 124. 149. 4, 85. 198. 5, 28. Ohne αὐτός: X. M. 1.2.46 εἴθε σοι, ὦ Περίκλεις, τότε συνεγενόμην, ὅτε δεινότατος σαυτοῦ ταῦτα ἦσθα, als du dich hierin in dem höchsten Glanze, in einem höheren Glanze als zu irgend einer andern Zeit, zeigtest, s. das. Kühners Bmrk. p. 103^{2}; doch ist jedenfalls mit Cobet nov. lectt. p. 686 zu lesen: ὅτε δεινότατος αὐτὸς αὑτοῦ od. αὐτὸς σαυτοῦ. So auch, wenn der Superlativ zum Verb gehört. P. Leg. 715d νέος ὢν πᾶς ἄνθρωπος τὰ τοιαῦτα ἀμβλύτατα αὐτὸς αὑτοῦ ὁρᾷ. (Smyth 1080)

Eine eigentümliche Komparationsform besteht darin, dass, wenn ein Gegenstand in Ansehung einer Eigenschaft nicht mit einem andern Gegenstande, sondern mit einem ganzen Gedanken (Satze) verglichen werden soll, der Gedanke in Einen Substantivbegriff zusammengefasst und dieser im Genetive dem Komparative beigefügt wird. Auch in diesem Falle findet die andere Ausdrucksweise durch ἤ nicht statt. Im Lateinischen ist der Gebrauch dieser Form weit beschränkter, s. Kühners L. Gr. II, 2 § 225 A. 13 S. 976. Hdt. 2, 148 ἦσαν αἱ πυραμίδες λόγου μέζονες, oratione maiores, d. i. maiores, quam ut oratione explicari possit, = μέζω ἢ ὥστε λέγειν. 35 ἔργα λόγου μέζω. 18 τὸ ἐγὼ τῆς ἐμεωυτοῦ γνώμης ὕστερον περὶ Αἴγυπτον ἐπυθόμην = ὕστερον ἢ ἐγὼ ἔγνων. Th. 2.50 γενόμενον κρεῖσσον λόγου τὸ εἶδος τῆς νόσου. 64 πρᾶγμα ἐλπίδος κρεῖσσον. 6, 89 τῆς ὑπαρχούσης ἀκολασίας ἐπειρώμεθα μετριώτεροι ἐς τὰ πολιτικὰ εἶναι. 1, 84 ἀμαθέστερον τῶν νόμων τῆς ὑπεροψίας παιδευόμενοι = ἀμαθέστερον ἢ ὥστε ὑπερορᾶν τῶν νόμων “zu einfach erzogen, als dass wir die Gesetze verachten sollten.” X. M. 1.6.11 ἔλαττον τῆς ἀξίας λαβών i. e. ἢ ἡ ἀξία ἐστίν. 2. 1, 22 ὥστε δοκεῖν ὀρθοτέραν τῆς φύσεως i. e. ἢ ἐπεφύκει (wie Oec. 10, 2 ὅπως μείζων δοκοίη εἶναι, ἢ ἐπεφύκει). 4. 3, 13 θᾶττον νοήματος ὑπηρετοῦντα. Oec. 10, 2 ὅπως ἐρυθροτέρα φαίνοιτο τῆς ἀληθείας. Hell. 3. 4, 8 τῆς βασιλείας ὀγκηρότερον διάγων. 7. 5, 13 ἐδίωξαν πορρωτέρω τοῦ καιροῦ. Comm. 3. 13, 5 περαιτέρω τοῦ μετρίου μηκύνειν τὰς ὁδούς. Pl. civ. 621, a πλέον πίνειν τοῦ μέτρου. Soph. 258, c μακροτέρως τῆς ἀπορρήσεως, weiter als es das Verbot erforderte. Isocr. 6.34 μεῖζον φρονεῖν τῆς δυνάμεως. 12, 16 νεώτερα καὶ βαρύτερα λέγειν τῆς ἡλικίας. Dem. 23.108 εἶδον (Φίλιππον) μείζω τῆς πρὸς αὑτοὺς πίστεως γιγνόμενον. Aesch. Ag. 894 πάθη ὁρῶσα πλείω τοῦ ξυνεύδοντος χρόνου = πλείω ἢ κατὰ τὸν ξυν. χρ. 1376 ὕψος κρεῖσσον ἐκπηδήματος. S. OR. 1374 κρείσσον᾽ ἀγχόνης εἰργασμένα (vgl. Eur. Alc. 229 πλέον ἢ βρόχῳ δέρην οὐρανίῳ πελάσσαι). Eur. Ba. 667 δεινὰ δρῶσι θαυμάτων τε κρείσσονα. 1101 κρεῖσσον γὰρ ὕψος τῆς προθυμίας ἔχων | καθῆστο, zu hoch für ihre Wut. Pind. N. 2, 23 τὰ δ̓ οἴκοι μάσσον᾽ ἀριθμοῦ. Statt der Substantive stehen auch Partizipien. X. M. 2.1.22 ὥστε λευκοτέραν τε καὶ ἐρυθροτέραν τοῦ ὄντος δοκεῖν φαίνεσθαι i. e. ἢ ἦν (wie Oec. 10, 2 ὅπως λευκοτέρα ἔτι δοκοίη εἶναι, ἢ ἦν). 4. 3, 8 μᾶλλον τοῦ δέοντος. Pl. civ. 410, d οἱ γυμναστικῇ ἀκράτῳ χρησάμενοι ἀγριώτεροι τοῦ δέοντος ἀποβαίνουσιν. Th. 7.67 τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες χεῖρον = ἢ ἐν τῷ παρόντι πράσσουσιν.

Anmerk. 4. Doch kann der Gedanke auch vollständig durch ἢ ὥστε mit dem Infinitive des Verbs, zuweilen ohne ὥστε (s. § 584), oder auch durch ἢ ὡς mit dem Optative und ἄν ausgedrückt werden. Dem. 6.11 ἔστι μείζω τἀκείνων ἔργα, ἢ ὡς τῷ λόγῳ τις ἂν εἴποι, grösser, als wie man . . könnte. (Smyth 1077)

Wird der höhere Grad einer Eigenschaft als in einem Missverhältnisse zu einem andern Gegenstande stehend bezeichnet, so wird der Komparativ des Adj. od. Adv. mit ἢ κατά oder (selten) πρός c. acc. (= quam pro c. abl. mehr als nach Verhältnis) verbunden. S. OC. 598 τί γὰρ τὸ μεῖζον ἢ κατ᾽ ἄνθρωπον νοσεῖς; an welchem Unheil leidest du, das zu gross für einen Menschen ist? gravius quam pro homine. Hdt. 4.95 Ζάμολξιν ἐπιστάμενον ἤθεα βαθύτερα ἢ κατὰ Θρήικας, moribus imbutum cultioribus quam pro Thracibus od. quam quibus utuntur Thraces. Th. 7.45 ὅπλα πλείω ἢ κατὰ νεκροὺς ἐλήφθη. 7, 75 μείζω ἢ κατὰ δάκρυα πεπονθότας. 2, 50 χαλεπωτέρως ἢ κατὰ τὴν ἀνθρωπείαν φύσιν. Vgl. 1, 76. 5, 102. 4, 39 ὁ ἄρχων Ἐπιτάδας ἐνδεεστέρως ἑκάστῳ παρεῖχεν ἢ πρὸς τὴν ἐξουσίαν. X. H. 3.3.1 (Ἆγις) ἔτυχε σεμνοτέρας ἢ κατὰ ἄνθρωπον ταφῆς. Comm. 1. 7, 4 προστάττεσθαι αὐτοῖς ἔφη μείζω ἢ κατὰ δύναμιν. 4. 4, 24 βελτίονος ἢ κατ᾽ ἄνθρωπον νομοθέτου. 4. 7, 10 εἰ δέ τις μᾶλλον ἢ κατὰ τὴν ἀνθρωπίνην σοφίαν ὠφελεῖσθαι βούλοιτο. Pl. civ. 359, d νεκρὸς μείζων ἢ κατ᾽ ἄνθρωπον. Phil. 48, e πλουσιώτερον ἢ κατὰ τὴν αὑτῶν οὐσίαν, quam pro opum suarum magnitudine. Soph. 264, b πρότερον ἢ κατὰ τὴν προσδοκίαν. Polit. 275, b οἶμσι τοῦτο ἔτι μεῖζον ἢ κατὰ βασιλέα εἶναι τὸ σχῆμα. Crat. 429, d κομψότερος ὁ λόγος ἢ κατ᾽ ἐμὲ καὶ κατὰ τὴν ἐμὴν ἡλικίαν. Aeschin. 1.67 γέγραφα αὐτῷ μαρτυρίαν κοσμιωτέραν ἢ κατ᾽ ἐκεῖνον. Vgl. Liv. 21, 29 proelium atrocius quam pro numero pugnantium editur. Zuweilen tritt zur näheren Bestimmung des Komparativs ein Infinitiv. Eur. M. 675 σοφώτεῤ ἢ κατ᾽ ἄνδρα συμβαλεῖν ἔπη, voces sapientiores ad intellegendum, quam pro homine, h. e. quam ut homo eas intellegere possit⁵). Pl. Crat. 392, b ταῦτα μείζω ἐστὶν ἢ κατ᾽ ἐμὲ καὶ δὲ ἐξευρεῖν, maiora ad inveniendum quam pro me et te.

Anmerk. 5. Über ἤ mit und ohne ὥστε nach einem Komparative und über den Positiv mit ὥστε c. inf. und mit dem Infinitive ohne ὥστε st. des Komparativs mit ἢ ὥστε c. inf. s. § 584.

Anmerk. 6. In gewissen Formeln wird der Genetiv stets gebraucht, nie ἤ; so in dem Platonischen παντὸς μᾶλλον, auch πάντων μᾶλλον, omnium maxime, durchaus (in gleichem Sinne, aber stärker πάντων μάλιστα Pl. Phil. 11, c). P. Phaedr. 228d παντὸς μᾶλλον τά γε ῥήματα οὐκ ἐξέμαθον⁶); ferner in der bei den Attikern häufig vorkommenden eigentümlichen Verbindung eines Komparativs, in dem ein negativer Sinn liegt, wie ἐλάσσων, χείρων, ἥσσων, ἐνδεέστερος mit dem vorangehenden Genetive οὐδενός in dem Sinne von allergrösster, keinem nachstehend (vgl. X. H. 7.1.23 Λυκαμήδης γένει οὐδενὸς ἐνδεής, nullo inferior). Th. 2.94 ἔκπληξις ἐγένετο οὐδεμιᾶς τῶν κατὰ τὸν πόλεμον ἐλάσσων, es trat eine Bestürzung ein, die keiner von den in diesem Kriege stattgefundenen nachstand. 7, 71 ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεμιᾶς δὴ τῶν ξυμπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις, die keiner von allen insgesamt nachstand (sondern vielmehr die allergrösste war). Vgl. 7, 85. X. M. 1.5.6 δουλεύειν δουλείαν οὐδεμιᾶς ἧττον αἰσχράν, die keiner an Schimpflichkeit nachsteht. Vgl. Kühner z. d. St. S. 155^{2}. 3. 5, 18 οὐδένων δὲ καταδεέστερον ἐν τοῖς χοροῖς ὑπηρετοῦσι τοῖς διδασκάλοις, sie leisten, keinen anderen nachstehend, Dienste. 4. 2, 12 οἶμαί γε οὐδενὸς ἂν ἧττον φανῆναι δίκαιος, keinem an Gerechtigkeit nachzustehen. Vgl. Hell. 4. 1, 6. Dem. 1.27. 18, 10 εἰ μηδενὸς τῶν μετρίων . . χείρονα ἐμὲ ὑπειλήφατε. Selten bei Komparativen mit positivem Sinne wie βελτίων. P. Prot. 335a οὐδενὸς ἂν βελτίων ἐφαινόμην, keinen überragend, d. i. ganz unbedeutend. Vgl. Eur. Andr. 726. Dem. 2.17. 19, 208 οἱ μέγιστον φθεγγόμενοι τοῦ καὶ ἀτολμοτάτου πάντων ἐμοῦ καὶ οὐδενὸς μεῖζον φθεγγομένου τοσοῦτον ἡττῶνται. Abweichend und auffällig ist die Stellung des Genetivs οὐδενός nach dem Komparative Eur. Ba. 777: Διόνυσος ἥσσων οὐδενὸς θεῶν ἔφυ st. Δ. οὐδενὸς θεῶν ἥσσων ἔφυ. Ebenso Ar. V. 1274. Da die deutsche Sprache die Verbindung des Komparativs nicht kennt, so ist sie nicht fähig, die griechische Ausdrucksweise genau auszudrücken. (Smyth 1079)