Raphael Kühner, Bernhard Gerth, Ausführliche Grammatik der griechischen Sprache
Ildar Ibraguimov, Ed.

Nach dem mit μέν verbundenen Artikel wird bisweilen des Nachdruckes wegen ein Demonstrativ mit wiederholtem μέν gesetzt. Isocr. 4.60 καὶ τῷ μὲν ὑπερενεγκόντι τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν (sc. Herculi) . ., τούτῳ μὲν ἐπιτάττων . . διετέλεσεν. Aus demselben Grunde wird zuweilen das in einem Adjektiv- (Relativ-) oder Adverbialsatze stehende μέν in dem entsprechenden Demonstrativ- oder Nachsatze wiederholt. Hdt. 2.42 ὅσοι μὲν δὴ Διὸς . . ἵδρυνται ἱρόν . ., οὗτοι μέν νυν πάντες ὀίων ἀπεχόμενοι αἶγας θύουσι, ubi v. Baehr. 121 καὶ τὸν (= ὃν) μὲν καλέουσι θέρος, τοῦτον μὲν προσκυνέουσί τε καὶ εὖ ποιέουσι, τὸν δὲ χειμῶνα καλεόμενον τὰ ἔμπαλιν τούτων ἔρδουσι.

So wird auch bisweilen ein vorangegangenes, mit δέ verbundenes Relativ oder auch anderes Wort des Nachdruckes wegen durch ein Demonstrativ mit δέ wiederholt. Hdt. 2.50 λέγω δή, τὰ λέγουσι αὐτοὶ Αἰγύπτιοι: τῶν (= ὧν) δὲ οὔ φασι θεῶν γινώσκειν τὰ οὐνόματα, οὗτοι δέ μοι δοκέουσι ὑπὸ Πελασγῶν ὀνομασθῆναι. P. Lach. 194d ταῦτα ἀγαθὸς (sc. ἐστίν) ἕκαστος ἡμῶν, ἅπερ σοφός, ἃ δὲ ἀμαθής, ταῦτα δὲ κακός. Isocr. 4.176 ἃ δ̓ αἰσχύνην ἡμῖν φέρει καὶ πολλοὺς τῶν συμμάχων ἐκδέδωκε, ταῦτα δὲ κατὰ χώραν μένει. Ap. 32, d ἐμοὶ θανάτου μὲν μέλει . . οὐδ̓ ὁτιοῦν, τοῦ δὲ μηδὲν ἄδικον μηδ᾽ ἀνόσιον ἐργάζεσθαι, τοότου δὲ τὸ πᾶν μέλει. Vgl. Phaed. 78, c ibiq. Stallb. Lycurg. 127 τῶν δὲ ὅρκων καὶ τῆς πίστεως, ἣν . . μετεῖχον, ταύτης δὲ μὴ κληρονομεῖν, ubi v. Maetzner. Isocr. 4.1. Aber auch sonst wird ein in einem vorhergehenden Satze stehendes δέ in dem nachfolgenden Satze wiederholt. X. A. 5.5.22 ἃ δὲ ἠπείλησας . ., ἡμεῖς δὲ . . πολεμήσομεν, s. das. Kühners Bmrk. 5. 6, 20 εἰ δὲ βούλεσθε . ., πλοῖα δ̓ ὑμῖν πάρεστιν. Vgl. § 532. Davon sind aber die Beispiele verschieden, wo δέ bloss in der Absicht wiederholt wird, um einen Begriff oder Gedanken nach längerer Unterbrechung der Rede wieder aufzunehmen. Dies geschieht weniger des Nachdruckes als der Deutlichkeit wegen. P. Phaedr. 277e u. 278, b ὁ δέ . . οὗτος δὲ ὁ τοιοῦτος ἀνήρ κτλ., ubi v. Stallb. Hdt. 1.28 χρόνου δὲ ἐπιγινομένου καὶ κατεστραμμένων σχεδὸν πάντων τῶν ἐντὸς Ἅλυος ποταμοῦ οἰκημένων (πλὴν γὰρ κτλ.), κατεστραμμένων δὲ τούτων κτλ. Vgl. X. C. 2.3.19. So wird δέ auch zuweilen einem in einer Parenthese ausgesprochenen Satze entgegengestellt. Hdt. 8.67 ἐπεὶ ὦν ἀπίκατο ἐς τὰς Ἀθήνας πάντες οὗτοι πλὴν Παρίων (Πάριοι δὲ ὑπολειφθέντες ἐν Κύθνῳ ἐκαραδόκεον τὸν πόλεμον, κῇ ἀποβήσεται), οἱ δὲ λοιποὶ ὡς ἀπίκοντο ἐς τὸ Φάληρον κτλ.¹).

So entsprechen auch oft zwei vorausgehenden μέν zwei folgende δέ; dies geschieht immer mit grossem Nachdrucke²). Hdt. 2.26 τῇ (= ᾗ) μέν . ., ταύτῃ μέν . ., τῇ (= ᾗ) δέ . ., ταύτῃ δέ. 102 ὁτέοισι μέν . ., τούτοισι μέν . . ὁτέων δέ . ., τούτοισι δέ. X. Hier. 9, 2 τὸ μὲν διδάσκειν . ., αὕτη μὲν ἡ ἐπιμέλεια . ., τὸ δέ . ., ταῦτα δέ. Oec. 4, 8 καὶ οὓς μέν . ., τούτοις μέν . ., οἷς δέ . ., τούτους δέ. 9, 9 f. ὅσοις μέν . ., ταῦτα μέν . ., ὅσοις δέ . ., ταῦτα δέ. 19, 11 εἰ μέν . ., ὑπὸ μέν . ., ὑπὸ δέ . ., ὥστε τὰ φυτὰ κίνδυνος ὑπὸ μὲν τοῦ ὕδατος σήπεσθαι μὲν δἰ ὑγρότητα, αὐαίνεσθαι δὲ διὰ ξηρότητα. Pl. ap. 28, e ἐγὼ οὖν δεινὰ ἂν εἴην εἰργασμένος, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, εἰ, ὅτε μέν με οἱ ἄρχοντες ἔταττον, οὓς ὑμεῖς εἵλεσθε ἄρχειν μου, καὶ ἐν Ποτειδαίᾳ καὶ ἐν Ἀμφιπόλει καὶ ἐπὶ Δηλίῳ, τότε μὲν οὗ ἐκεῖνοι ἔταττον, ἔμενον . . καὶ ἐκινδύνευον ἀποθανεῖν, τοῦ δὲ θεοῦ τάττοντος, ὡς ἐγὼ ᾠήθην τε καὶ ὑπέλαβον, φιλοσοφοῦντά με δεῖν ζῆν καὶ ἐξετάζοντα ἐμαυτὸν καὶ τοὺς ἄλλους, ἐνταῦθα δὲ φοβηθεὶς ἢ θάνατον ἢ ἄλλο ὁτιοῦν πρᾶγμα λίποιμι τὴν τάξιν. Gorg. 512, a εἰ μέν τις . ., οὗτος μέν . ., εἰ δέ τις . ., τούτῳ δέ, vgl. 514, b. c. Crat. 386, a οἷα μέν . ., τοιαῦτα μέν . ., οἷα δέ . ., τοιαῦτα δέ. Men. 94, d οὗ μέν . ., ταῦτα μέν . ., οὗ δέ . ., ταῦτα δέ . . Isocr. 7.47 παρ᾽ οἷς μὲν γὰρ μήτε φυλακὴ τῶν τοιούτων καθέστηκε, μήθ᾽ αἱ κρίσεις ἀκριβεῖς εἰσι, παρὰ τούτοις μὲν διαφθείρεσθαι καὶ τὰς ἐπιεικεῖς τῶν φύσεων: ὅπου δὲ μήτε λαθεῖν τοῖς ἀδικοῦσι ῥᾴδιόν ἐστι, μήτε φανεροῖς γενομένοις συγγνώμης τυχεῖν, ἐνταῦθα δ̓ ἐξιτήλους γίγνεσθαι τὰς κακοηθείας, ubi v. Benseler. Vgl. 8, 55 οἷς μέν . ., τούτους μέν . ., οἷς δέ . . τούτους δέ. Auf diese Weise kann eine grosse Verschlingung der Satzglieder entstehen, wie Isocr. 4.150 f. τὸ μέν . ., πρὸς μέν . ., πρὸς δέ . ., οἱ δέ . ., ὁμαλῶς μέν . ., ἅπαντα δέ . . εἰς μὲν τούς . ., τοῖς δέ . ., καὶ τὰ μέν . ., τὰς δέ . . Jedoch findet sich dieser Parallelismus keineswegs immer so regelmässig ausgebildet. So z. B. fehlt oft in dem II. Hintergliede δέ, wie X. oec. 4, 7 οἳ μέν . ., τούτους μέν . ., οὓς δέ . ., τούτους χαλεπῶς κολάζει. Vgl. An. 3. 1, 43. Antiph. 5.30. Lys. 24.8. Isocr. 17.48. Dem. 24.112. X. ven. 13, 10 ὅτι οἱ μὲν ἄριστοι αὐτῶν γιγνώσκονται μὲν ἐπὶ τὰ βελτίω ἐπίπονοί τ᾽ εἰσίν, οἱ δὲ κακοὶ πάσχουσί τε κακῶς καὶ γιγνώσκονται ἐπὶ τὰ χείρω; oder statt des zweiten μέν steht δέ, also μέν . . δέ . . δέ . . δέ, wie Hdt. 9.48 ἢν μὲν δοκέῃ καὶ τοὺς ἄλλους μάχεσθαι, οἱ δ̓ ὦν μετέπειτα μαχέσθων ὕστεροι: εἰ δὲ καὶ μὴ δοκέοι ἀλλ᾽ ἡμέας μούνους ἀποχρᾶν, ἡμεῖς δὲ διαμαχεσώμεθα. Vgl. Stein zu Hdt. 2.39. X. A. 5.7.6; oder in dem zweiten Vordergliede ist μέν nicht wiederholt, wie Isocr. 4.176 ἃ μὲν αὐτονόμους ἀφίησι . ., (ταῦτα μὲν) πάλαι λέλυται . ., ἃ δέ . . ταῖτα δέ; das zweite μέν wird weggelassen, wie X. C. 6.2.14; oder die beiden Vorderglieder entbehren der Bindewörter μέν . . μέν, wie P. Phaed. 78c ἅπερ ἀεὶ κατὰ ταὐτὰ καὶ ὡσαύτως ἔχει, ταῦτα μάλιστα εἰκὸς εἶναι τὰ ἀξύνθετα, τὰ δὲ ἄλλοτ᾽ ἄλλως . ., ταῦτα δὲ εἶναι τὰ σύνθετα; oder die beiden Hinterglieder sind nicht vollständig ausgebildet, als: Hdt. 3.108 ὅσα μὲν ψυχήν τε δειλὰ καὶ ἐδώδιμα, ταῦτα μὲν πάντα πολύγονα πεποίηκεν . ., ὅσα δὲ σχέτλια καὶ ἀνιηρά, ὀλιγόγονα st. ταῦτα δὲ ὀλιγόγονα.

Anmerk. Der homerischen Sprache ist diese Verbindungsweise durch μέν . . μέν . ., δέ . . δέ fremd; wo aber in derselben zwei μέν auf einander folgen, ist das zweite μέν nicht eine blosse Wiederholung des ersten, sondern bildet einen neuen Gegensatz zu einem folgenden δέ, sodass das erste μέν einen Vordersatz zu einem doppelgliederigen Nachsatze einleitet. Υ, 41 ff. εἵως μέν ῤ̔ ἀπάνευθε θεοὶ θνητῶν ἔσαν ἀνδρῶν | τεῖος Ἀχαιοὶ μὲν μέγ̓ ἐκύδανον . ., Τρῶας δὲ τρόμος αἰνὸς ὑπήλυθε γυῖα ἕκαστον . .: Αὐτὰρ ἐπεὶ κτλ. Das erste μέν (εἵως μέν) entspricht dem αὐτάρ; das zweite μέν dem folgenden δέ [Τρῶας δέ]³).

Es versteht sich von selbst, dass auf μέν statt δέ auch jedes andere adversative Bindewort, als: ἀλλά, αὖ, αὖτε, αὖθις, αὐτάρ ep., ἀτάρ, μέντοι, jedoch, ὅμως, μήν (s. § 502, 2) u. s. w., folgen kann, z. B. μέν . . ἀλλά Α, 22 ff. S. OC. 1615. X. O. 3.6. Hier. 1, 16; μέν . . αὐτάρ Α, 50 f. u. sonst oft; μέν . . ἀτάρ X. H. 5.4.17. Pl. civ. 367, e. Prot. 335, e u. s.; μέν . . αὖ *a, 104. 109. d, 211; μέν . . αὖτε Γ, 240 f.; S. Ant. 167 τοῦτο μέν . . τοῦτ᾽ αὖθις; μέν . . μέντοι P. Prot. 347a; μέν . . μήν P. Tim. 24e. Polit. 268, c. Leg. 663, e. Phil. 12, d, ubi v. Stallb. ed. Lips. 1820.

Da μέν ursprünglich soviel ist wie μήν, d. h. ein konfirmatives Adverb (§ 503, 1), so kann es auch nicht befremden, | wenn auf dasselbe die kopulativen Bindewörter: τέ, καί und bei Homer ἠδέ, und, folgen⁴). x, 475 τοῦ δ̓ ἀπὸ μὲν ῥῖνάς τε καὶ οὔατα νηλέι χαλκῷ | τάμνον, μήδεά τ᾽ ἐξέρυσαν. i, 49 ἐπιστάμενοι μὲν ἀφ᾽ ἵππων | ἀνδράσι μάρνασθαι καί, ὅθι χρή, πεζὸν ἐόντα. *i, 53 πέρι μὲν πολέμῳ ἔνι καρτερός ἐσσι, | καὶ βουλῇ μετὰ πάντας ὁμήλικας ἔπλευ ἄριστος. m, 380 χαίρεσκον μὲν ἰὼν εἰς οὐρανὸν ἀστερόεντα, | ἠδ᾽ ὁπότ᾽ ἂψ ἐπὶ γαῖαν ἀπ᾽ οὐρανόθεν προτραποίμην. S. Ph. 1058 πάρεστι μὲν Τεῦκρος . . ἐγώ θ̓, ὅς κτλ. 1136 ὁρῶν μὲν αἰσχρὰς ἀπάτας στυγνόν τε φῶτ̓. Vgl. 1424 f. Eur. Or. 500 f. Andr. 8 f. Tr. 48 f. S. Ai. 1 ff. ἀεὶ μέν . . καὶ νῦν. Th. 2.70 οἱ δὲ προσεδέξαντο ὁρῶντες μὲν τῆς στρατιᾶς τὴν ταλαιπωρίαν . . ἀναλωκυίας τε ἤδη τῆς πόλεως δισχίλια τάλαντα ἐς τὴν πολιορκίαν. Vgl. 1, 144. 3, 46. X. C. 1.4.3 πολλὰ μὲν αὐτὸς ἀεὶ τοὺς παρόντας ἀνηρώτα . ., καὶ ὅσα αὐτὸς ὑπ᾽ ἄλλων ἐρωτῷτο, . . ταχὺ ἀπεκρίνατο. 8. 1, 3 ταχὺ μὲν ὅποι ἔδει παρεγιγνόμεθα ἁθρόοι τε . . ἀνυπόστατοι ἦμεν. Vgl. Oec. 7. 8. Comm. 2. 6, 22. An. 5. 2, 21. Antiph. 6.14. (Smyth 2837, 2913)