[*] 179.
Korrelative Adverbialpronomina.
Die korrelativen Adverbialpronomina drü
cken
Beziehungen des Ortes,
der Zeit und der Weise oder Beschaffenheit aus.
Interrogativ. |
Indefinit. |
Demonstrat. |
Relativ. |
Allgem. Relativ. |
ποῦ; ubi? |
πού, irgend
wo |
fehlt (hic, ibi) |
οὗ, ubi |
ὅπου
|
πόθι; poet. |
ποθί poet. |
τόθι Homer |
ὅθι poet. |
ὁπόθι
ep. |
πόθεν;
unde? |
ποθέν,
alicunde |
τόθεν
poet., so Hs. sc. 32 |
ὅθεν, unde |
ὁπόθεν
|
ποῖ; quo? |
ποί, aliquo |
fehlt (Apollon.) |
οἷ
|
ὅποι
|
πόσε; poet. |
|
|
|
ὁπόσε
Hom. |
πότε; wann? |
ποτέ,
aliquando |
τότε, dann |
ὅτε, cum |
ὁπότε
|
πηνίκα; quo |
fehlt |
(τηνίκα
Theokr. u. Apollon.) |
ἡνίκα, quo |
ὁπηνίκα
|
temporis puncto? |
|
|
ipso tempore |
|
|
τηνικάδε,
hoc ipso tempore |
quota hora? S. Lobeck ad Phryn. p. 50;
Rutherford Phryn. 122 |
|
τηνικαῦτα, |
— |
(οὐ)
πώ, πώποτε |
— |
— |
— |
πῶς; wie? |
πώς, etwa
so |
τώς ep. u.
att. poet. s. Anm. 2, ὥς ὧς s. Anm. 5,
gew. οὕτω(ς), ῶδε1) |
ὡς, wie |
ὅπως
|
πῇ; in
welcher Richtung? wie? |
πῄ, in
irgendwelcher Richtung, Weise |
τῇ poet.,
τῇδε ταύτῃ in dieser Richtung, Weise,
hierher, hier |
ᾗ, in
welcher Richtung, Weise, wohin, wo |
ὅπῃ
|
Anmerk. 1.
Die Formen auf ῃ,
wie πῇ, ὅπῃ u.
s.
w.,
werden
hä
ufig ohne ι subscr.
geschrieben;
allein
Apollon.
de adv. 625
sagt ausdrü
cklich:
λέγω τὸ
τῇ καὶ πευστικῶς τὸ πῇ καὶ ἔτι τὸ ἀοριστωδῶς ὅπῃ, προστιθεμένου
τοῦ ι, καθὼς καὶ ἡ παράδοσις ὁμολογεῖ.
Vgl.
Eust. 174, 1
τὸ μὲν ᾗ ἀντὶ τοῦ ὅπου σὺν τῷ ι γράφουσιν οἱ
τεχνικοί, καθὰ καὶ τὸ πῇ καὶ ὅπῃ καὶ ἄλλῃ.
Auch die
Inschr.
bestä
tigen dies ι,
wie auch G.
Meyer S. 365^{2}
zugiebt,
wiewohl er dasselbe,
um die Formen zu
ursprü
nglichen Instrumentalen zu machen,
verwerfen muss.
S.
im
ü
brigen und ü
ber die dialektischen Nebenformen und Bildungen
§ 336.
Anmerk. 2.
Das Demonstrativ τώς,
sic,
will Spitzner ad Il.
β, 330
bei Homer nur dann gelten lassen,
wenn es als Korrelativ zu
ὡς steht,
wie Il.
γ, 415,
sonst schreibt er θ̓ ὥς.
Aber
ohne korrelatives ὡς gebraucht Hes.
Sc. 219. 478
τώς.
Die attischen und andere Dichter gebrauchen
es auf beiderlei Weise:
ὡς —
τώς
Aesch.
S. 484.
ὥσπερ —
τώς Soph.
Ai. 841;
ohne ὡς
Aesch.
S. 637.
Suppl. 691.
Anmerk. 3.
Hieran reihen sich noch folgende,
die aber nur in einzelnen Korrelationsstufen
vorhanden sind und meist der Dichtersprache angehö
ren:
die epischen Formen
τῆμος, τημόσδε, τημοῦτος (
Hes.
op. 576),
tum
(
τῆμος relativisch Hippokr.
IX, 14,
vgl.
unten
τέως),
ἦμος,
cum (
ὁπῆμος Arat. 566),
vgl.
thessal.
τὸ τᾶμον (
ψάφισμα)
das
heutige, § 31,
S. 151;
ὄφρα τόφρα,
quamdiu tamdiu;
ferner:
τέως,
tam diu,
ἕως,
quam diu;
vgl. § 40, 2,
S. 173
f.;
τέως findet sich auch in relativischer Bedeutung statt
ἕως,
nicht nur hymn.
Cerer. 138.
Hdt. 4.165 (
ἕως Stein),
sondern auch bei Demosthenes oft,
Voemel,
Dem.
Cont.,
p.
148
f.
Anmerk. 4.
Die in der gewö
hnlichen Sprache
fehlenden korrelativen Formen zur Bezeichnung des Hier,
Daselbst werden ersetzt
durch:
ἔνθα, ἐνθάδε, ἐνταῦθα (
ἐνθαῦτα ion.),
und des Von hier durch:
ἔνθεν, ἐνθένδε, ἐντεῦθεν (
ἐνθεῦτεν ion.);
es ist dabei das einfache Wort in derselben Weise
fü
r die Prosa durch die Verlä
ngerung mit —
υτα (
vgl.
die ion.
Form)
oder δε verdrä
ngt,
wie dies mit ὁ
als Demonstr.,
τόσος, τοῖος u.
s.
w.
geschehen.
Ἔνθα und ἔνθεν bleiben nur in gewissen Verbindungen,
als:
ἔνθα μὲν —
ἔνθα δέ, ἔνθεν καὶ
ἔνθεν,
und wenn die rä
umliche Bedeutung in die zeitliche
ü
bergeht,
als Plat.
Phaedr. 249,
b,
dazu bei Xenoph.
auch als Relativa,
welchen Sinn neben dem Demonstr.
sie auch bei Dichtern von Homer ab haben.
2)
Anmerk. 5.
Das Adverb ὥς
st.
οὕτως kommt in der Prosa ebenfalls nur in
gewissen Redensarten vor:
καὶ ὥς,
vel sic,
οὐδ᾽ ὥς, μηδ᾽ ὥς,
ne sic quidem (
Xen.
An. 1.
8, 21. 3. 2, 23. 6. 4, 22.
Oec. 2, 4.
Thuc.
1.132),
oder zuweilen in Beziehung auf ein vorangehendes ὡς,
wie (
Plat.
Civ. 7. 530,
d.
Protag. 326,
d,
ubi v.
Stallb.);
in anderen Beziehungen nur hö
chst selten,
z.
B.
ὣς οὖν
Thuc. 3.37.
Vgl. § 178
Anm. 1
ü
ber τόσος u.
s.
w.
Im Ü
brigen
treten die Verlä
ngerungen οὕτως und
ὧδε (
d.
i.
ὥσ-δε vgl.
ὅδε)
ein.
Die Alten
betonten ὧς in der Verbindung mit καί (
οὐδ̓, μηδ̓),
wo
ὧς =
ὅμως,
s.
Hdn.
Ι, 493. Ü
ber den urspr.
Anlaut des
Demonstr.
ὥς vgl. § 18,
S. 97.
—
Von τότε,
tum,
ist zu unterscheiden
τοτέ,
zuweilen,
in den Verbindungen τοτὲ μέν . . τοτὲ δέ, τοτὲ μέν . . ἄλλοτε δέ u.
dgl.;
in derselben Bedeutung wird bei Hom.
und Apollon.
Rh.
und bei den
spä
teren Prosaikern ὁτὲ3)
μέν .. ὁτὲ δέ, ὁτὲ μέν .. ποτὲ
δέ gebraucht,
vgl. § 174, 2 ü
ber ὃς μέν —
ὃς
δέ.
(Smyth 340)